'Zomerse' oktober in de Alpen breekt records

Stel je een typische herfstdag in oktober in Nederland voor. Dan denk je wellicht aan: een onstuimige wind, slagregens en amper 12 graden. Echt herfstgevoel toch? Of dacht je eerder aan: veel zon, 20 graden en een warm windje uit het zuiden. Ook echt herfstgevoel… toch? Anno 2022 blijkbaar wel…

Deze gedachte doen we een keer over, maar nu voor een typische herfstdag in de Alpen op een hoogte van pakweg 1500 meter. Beeld je maar eens in: met handschoenen aan en muts op ploeteren door de vers gevallen sneeuw. Zo gek nog niet in oktober, normaal gesproken. Of wel? Wat dacht je van: korte broek aan, graadje of 15 en een strakblauwe lucht. Ook echt herfstgevoel… toch? Anno 2022 blijkbaar wel…

Tot meer dan 4 graden warmer dan normaal

De hierboven geschetste verhalen laten zien hoe bijzonder de oktobermaand was in de Alpen en in Nederland. Hier kijken we vooral naar de Alpen, waar oktober nog extremer verliep dan in Nederland. Zo extreem zelfs, dat records werden gebroken. Het blijkt namelijk dat zowel in Zwitserland als Oostenrijk oktober 2022 de boeken in gaat als de warmste oktober sinds het begin van de metingen! Ter illustratie: op veel plekken in Zwitserland lag de temperatuur ruim 4 graden boven haar stand.

Minstens net zo bijzonder is dat oktober zelfs warmer verliep dan september. Zo was de gemiddelde temperatuur in oktober 10.4 graden, terwijl deze in september ‘slechts’ 10.1 graden was, een vrij normale waarde voor die maand. Over een omgekeerde wereld gesproken dus!

Dooi op 3500 meter en afgelaste skiwedstrijden

Ook opvallend was hoe hoog de ‘warmte’ zich wist op te houden. Op veel dagen werden op 3500 meter hoogte temperaturen gemeten boven het vriespunt. Dit zorgde ervoor dat de sneeuw hogerop die in september gevallen was, weer als ‘sneeuw voor de zon’ verdween. Enkele skiwedstrijden op het hoogste niveau (zowel letterlijk als figuurlijk) werden door de warmte en het sneeuwtekort dan ook afgelast.

Veel zuidenwind en hoge druk

Een belangrijke reden voor de extreme oktoberwarmte was een hardnekkige aanvoer van lucht uit het zuiden. Dit is mooi te zien de kaartjes hieronder, met: 1) luchtdruk in oktober (links); en 2) luchtdrukafwijkingen in oktober ten opzichte van normaal (rechts). Doordat lagedrukgebieden zich vaak nestelden ten westen en zuidwesten van Ierland  (blauwe kleur met ‘L’ op de linker kaart), kregen de Alpen vaak te maken met de aanvoer van warme lucht vanuit Afrika (zwarte pijlen).

Hoe ongewoon de lagere luchtdruk ten zuidwesten van Ierland was ten opzichte van normaal in oktober, is goed te zien door de paarse kleuren op de rechter kaart (aangeduid met een ‘-‘. De Alpen hadden juist te maken met veel hogere luchtdruk dan normaal (‘+’). Ook dit had belangrijke gevolgen voor het weer in de Alpen, zoals onder de kaartjes te lezen valt.

Zoals hierboven genoemd speelde ook hoge druk een belangrijke rol in het ongewone weer in de Alpen. Door de lagedrukinvloeden west van Ierland ontstonden er ook vaak hogedrukgebieden boven de Alpen (‘H’ op kaart links hierboven). Door deze hogedrukgebieden wisten storingen de Alpen amper te bereiken en kreeg de zon volop ruimte. Ook zorgt hogedruk voor dalende luchtbewegingen. Hierdoor warmt de lucht vooral op hoogte geleidelijk steeds meer op. Dit proces wordt ook wel subsidentie genoemd.

Tot slot speelt klimaatverandering een belangrijke rol bij de extreme oktobermaand. Ook zonder klimaatverandering zou deze maand met een dergelijk luchtdrukpatroon warm zijn verlopen. Maar door klimaatverandering kan een warme stroming uit het zuiden nog warmer zijn dan vroeger. Het is aannemelijk dat deze maand zonder klimaatverandering geen records zou hebben gebroken.

Van warmte naar sneeuw?

Gelukkig voor de winterliefhebber lijkt november niet de koers van oktober te gaan volgen. Sterker nog: komende vrijdag lijkt er een interessante sneeuwsituatie aan te komen. De details daarover lees je in het Alpenweerbericht van dinsdag!

Lars van Galen

Afgestudeerd meteoroloog op de Wageningen Universiteit. Inmiddels ook werkzaam als meteoroloog. Daarnaast onderzoek gedaan over het weer in de stratosfeer en de gevolgen daarvan op het winterweer in Nederland.