Winterverwachting 2018-2019: Extreme winter na extreme zomer?
Huur nu je ski’s online bij ALPINRESORTS.com met tot 65% korting. Gebruik code SNOWREPUBLIC5 voor 5% extra korting!
Winterverwachting 2018-2019. Nu de dagen korter worden en de nachten langer en kouder, komen de winterkriebels er langzaam weer aan. Het belangrijkste voor het echte wintergevoel is – natuurlijk – het weer! Want zonder sneeuw en kou ook geen wintergevoel. De vraag waar we natuurlijk allemaal antwoord op willen hebben is: Gaat het weer een sneeuwrijke winter worden die zorgt voor het echte wintergevoel? Of zorgt de extreem warme zomer juist voor een grote kans op een sneeuwarme winter? In deze winterverwachting gaan we kijken wat we deze winter kunnen verwachten.
Terugblik winter 2017-2018 en de verwachting voor dat jaar
Afgelopen winter bracht veel sneeuw in de Alpen. Op veel plaatsen was in 30 jaar niet meer zoveel sneeuw gevallen. Ondanks de vele sneeuwval in de bergen was het niet een koude maar juist een zachte winter . Toch verschilde het weer van maand tot maand sterk. In december was het in de laaggelegen gebieden soms aan de warme kant, terwijl in de bergen het juist relatief kouder was. Januari was bijzonder warm, neerslagrijk en ook stormachtig. Vervolgens kwam een koude februari, die een van de koudste februarimaanden was van de afgelopen 30 jaar. De grote temperatuurschommelingen waren opmerkelijk. Dergelijke temperatuurschommelingen zien we de afgelopen jaren steeds vaker terugkomen
Ondanks dat afgelopen winter niet ongewoon warm was, kan deze winter prima passen in een trend van opwarming. Ook in een opwarmend klimaat zijn er relatief namelijk warme en relatief koude winters. De trend van opwarming is in ieder geval vrij duidelijk: de temperatuur is in de Alpen sinds de jaren 30 ongeveer 2 graden gestegen . Zeer koude winters worden dus steeds zeldzamer, en zeer zachte winter zien we veel vaker.
Kijken we nog even terug naar onze eigen verwachting van vorig jaar, dan kunnen we zeggen dat deze vrij goed klopte. De winter was inderdaad neerslagrijk zoals we verwacht hadden. Ook benoemden we dat de kans groot was op het breken van de poolwervel. Dit gebeurde uiteindelijk ook eind van de winter en zorgde voor een periode met koud weer.
Nu gaan we dit jaar natuurlijk ook weer voor een goede winterverwachting 2018-2019. Daarom kijken we ook dit jaar weer naar verschillende processen die invloed kunnen hebben, zoals het zeewater, Noordpoolijs, de poolwervel, en nog veel meer. Maar als eerste kijken we of de extreem warme zomer ook iets over de winter zegt.
Na extreme zomer ook een extreme winter?
Na de sneeuwrijke winter volgde een bijzonder warme en droge zomer, die veel mensen niet meer snel zullen vergeten. De zomer deed de overvloedige sneeuw die in de winter gevallen was ook weer als ‘sneeuw voor de zon’ verdwijnen en was het een slecht jaar voor de gletsjers. Verder leidde de droogte ook op veel plaatsen voor bosbrandgevaar. Met een dergelijke extreme zomer zou je kunnen zeggen dat de winter ook wel extreem moet worden, of niet? Winterverwachting 2018-2019.
Om de uitspraak eens onder de loep te nemen, pakken we de cijfers er even bij. We gaan kijken naar de zomers van 1976 en 2003. Dat waren ook twee extreem warme en droge zomers. Kijken we naar de winters die na deze zomers volgden, dan waren die allebei heel normaal qua temperatuur. De winter van 1976-1977 (van december tot en met februari) was een fractie (0.2 graad) kouder dan normaal, en de winter van 2003-2004 was 0.8 graden warmer dan normaal. Oftewel: een extreem warme zomer zegt dus niets over de winter die daarop volgt!
De vergelijking hierboven betekent trouwens niet dat we een normale winter gaan krijgen – het laat alleen maar zien dat we na een extreem warme zomer weinig kunnen zeggen over de winter daarna. Het weer heeft dus geen ‘lange termijn geheugen’!
Invloed zeewatertemperatuur op komende winter
Toch kunnen we nog wel wat met de extreem warme zomer van 2018. En dat komt vooral door het zeewater. Daar gaan we nu dieper op in. Om te beginnen, laten we naar de afwijking van de huidige zeewatertemperaturen kijken t.o.v. het gemiddelde van 1971-2000 (Zie Figuur 1). Vooral de Middellandse Zee en Barentszzee vallen op met een warme afwijking van een aantal graden. De laatstgenoemde kan in het noorden van Rusland zorgen voor extra neerslag (sneeuw) vergeleken met jaren waarbij de zee minder warm was. Dit sneeuwdek kan weer van invloed zijn bij ons later in de winter (meer informatie in ‘De staat van het zee-ijs en de invloed ervan op ons weer’). Verder is het zeewater voor de kust van Nederland en Frankrijk ondanks de extreem warme zomer ‘slechts’ tot 1 graad warmer dan normaal.
Maar wat kan een warmere zee nu betekenen voor het weer in de winter? Allereerst heeft een warmere zee meer energie en vocht beschikbaar voor de atmosfeer. Als koudere lucht over de warmere zee stroomt, ontstaan er namelijk grotere temperatuurverschillen tussen het water en de atmosfeer. Er kan dan meer water verdampen en later dus ook meer uitregenen. Maar dan moet deze beschikbare energie en vocht wel aangesproken worden door storingen of een koude bovenluchten uit het noorden.
Omdat vooral de Middellandse Zee dus veel warmer is dan normaal, is vooral bij een stroming uit het zuiden meer neerslag te verwachten. Dat kan dan voor de Zuid-Alpen meer neerslag betekenen in de vorm van regen of sneeuw.
Op de Atlantische Oceaan is ook wat interessants te zien: een zogenaamd tripool-patroon. Dit betekent dat er een koude afwijking is in het subtropische deel van de Atlantische Oceaan, geflankeerd door warme afwijking ten noorden en zuiden van deze regio. Volgens een recente studie zijn er aanwijzingen dat dit soort afwijkingen weer een effect op de NAO hebben. Deze zou kunnen bijdragen aan minder sterke westenwinden en dus een grotere kans op koude oostenwinden richting Europa. .
Tot slot zien we een El Niño ontstaan op de Stille Oceaan (ten westen van Ecuador). Een El Niño kan op diverse plaatsen in de wereld grote gevolgen voor het weer hebben. In Europa zijn de effecten volgens het KNMI echter klein .
De staat van het zeeijs en de invloed ervan op ons weer
De algehele trend van de hoeveelheid zeeijs is al jaren negatief. Nu is de grote vraag, wat betekent het afnemen van de hoeveelheid zeeijs voor het weer bij ons?
Allereerst is er door de afname van het zeeijs veel meer open water in het noordpoolgebied. Dat wil zeggen dat een groter gebied niet is afgedekt met zeeijs, waardoor er meer warmte vanuit de oceaan naar de atmosfeer getransporteerd kan worden. Dit zorgt dan voor hogere temperaturen in de herfst en vroege winter zolang de zee nog niet bevroren is. Ook zorgt dit voor meer vocht in de atmosfeer en meer instabiliteit en dus meer bewolking en neerslag in het gebied. Dit zien we ook terug in de hoeveelheid sneeuw die er valt in de gebieden grenzend aan de Noordelijke IJszee. De afgelopen jaren zien we in deze gebieden een significante toename in de hoeveelheid sneeuw.
Verschillende studies in combinatie met bovenstaande observaties laten zien dat er een grotere kans is op een negatieve NAO (North Atlantic Oscillation) en AO (Arctic Osciallation). Dit komt onder andere doordat er meer kou ontstaat boven het grotere en dikkere sneeuwdek wat dan weer zorgt voor een hogere luchtdruk (Siberisch hoog). Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de poolwervel minder sterk zal zijn dan normaal en er een negatieve AO optreedt. Dit kan de kans op hogedruk blokkades bij ons in de buurt doen toenemen waardoor er een verhoogde kans kan zijn op koud winterweer bij ons in Europa.
Het winterweer in onze regio wordt echter door veel meer factoren bepaald. En omdat er weinig jaren zijn geweest met weinig zeeijs, zijn er ook weinig observaties met weinig zeeijs. Hierdoor is het directe effect van weinig zeeijs op het weer bij ons lastig te onderscheiden.
Door het minder krachtig worden van de AO index door verminderd zeeijs, neemt de kans op extreem weer waarschijnlijk ook toe. Er wordt hier nog veel onderzoek naar gedaan en het is uiterst onzeker, maar het lijkt er op dat we deze trend de laatste jaren steeds meer zien . Doordat de straalstroom vaker gaat zwabberen, worden gebruikelijke stromingspatronen vaker onderbroken. Dit kan leiden tot extreme situaties zoals extreme kou in Canada, hogere temperaturen op de Noordpool in januari en meer extreme sneeuwval in de gebieden ten zuiden van het noordpoolgebied.
We komen nog even terug op de sneeuwbedekking in Rusland. Zoals hierboven te lezen is, kan de hoeveelheid sneeuw in Rusland van invloed zijn op het weer bij ons. Laten we eens kijken of we al iets over deze trend kunnen zeggen deze winter. Figuur 2 laat de hoeveelheid sneeuw (wit) en de hoeveelheid zee ijs (geel) zien in de buurt van Rusland in 2017 (links) en in 2018 (rechts).
Goed te zien is dat er op dit moment wat minder sneeuw ligt in Rusland in vergelijking met dezelfde periode vorige jaar. Kijken we naar het noorden van Canada en Alaska, zien we echter wat anders. In Figuur 3 zien we juist meer sneeuw in vergelijking met vorig jaar. Verder zien we ook dat waar al veel sneeuw ligt in het Arctisch gebied, de temperatuur ook lager is dan de gebieden eromheen..
Op dit moment is het nog erg vroeg in het seizoen om iets te zeggen over de eventuele invloed van het sneeuwdek op het winterweer in Europa. Echter mocht de trend van minder sneeuw in Rusland zich voortzetten, dan zou er een lagere kans zijn op winterweer in Europa ten opzichte van afgelopen jaar.
Hulp van de luchtlaag boven ons?
Een andere belangrijke voorspeller van de winter hangt samen met zogenaamde ‘Plotselinge Stratosferische Opwarmingen’ (Sudden Stratospheric Warmings; SSW’s). In de weken tot anderhalve maand na een SSW neemt de kans op koude-uitbraken richting de continenten toe, waaronder ook Europa. Wel leidt een SSW lang niet altijd tot koude in Europa – daarvoor moet de koude-uitbraak de goede richting op komen.
Normaal gesproken is de kans op een SSW ongeveer 2 op 3. Dit jaar is de kans op SSW’s iets lager dan normaal. Dus de kans op koude-uitbraken door een SSW is ook iets lager dan normaal.
Dit zeggen de weermodellen
Een groot aantal weerorganisaties geven inmiddels seizoensverwachtingen. Seizoensverwachtingen zijn nog volop in ontwikkeling en de betrouwbaarheid is vaak nog niet hoog. Als je bijvoorbeeld kijkt wat deze modellen vorig jaar in september zeiden voor de wintermaanden, dan is daar weinig van uitgekomen. Toch worden de modellen wel steeds beter en het is zeker interessant ze erbij te pakken. Soms zijn de seizoenverwachtingen zeer uitgesproken en dat zou vaak toch al iets kunnen zeggen over wat we komende winter kunnen verwachten.
We pakken de seizoensverwachtingen bij van het ECMWF, Météo-France en CFSv2 (NOAA). Zowel de ECMWF en Meteo-France seizoensverwachtingen laten rond de Alpen geen rode (warmer) of blauwe (kouder) kleuren zien. Deze modellen hinten dus op een normale winter en zijn niet uitgesproken. Wel lijkt er een grotere kans te zijn op een oostelijke stroming met kouder weer in de tweede helft van de winter als we kijken naar met name de maand februari. Verder vallen de groene kleuren op ten zuiden van de Alpen. Dit betekent dat er mogelijk meer neerslag aan de zuidkant van de Alpen valt dan normaal. Dat is iets wat we ook verwachten op basis van het ongewoon warme zeewater in de Middellandse Zee.
Als we kijken naar het CFSv2 model zien we een warme winter en meer neerslag in het gehele Alpengebied. Verder zijn de meeste seizoensverwachtingsmodellen over het algemeen nog niet echt uitgesproken. Het is ook nog erg vroeg om al een uitgesproken verwachting voor december, januari en februari te laten zien. De meeste modellen geven op dit moment nog een ‘standaard verwachting’ met het kenmerkende zonale patroon van een zachte winter en veelal westelijke stroming.
Singulariteiten – periodes die altijd net iets anders verlopen dan de dagen eromheen
Een andere manier om te kijken naar de winter i.p.v. weermodellen, en misschien zelfs nog wel betrouwbaarder, zijn singulariteiten. Dit zijn weersituaties die elk jaar met een hogere waarschijnlijkheid optreden in bepaalde periodes in het jaar. Het gaat om periodes die vaak net iets anders verlopen dan de dagen eromheen. Bekende singulariteiten in die zomer die met een hoge waarschijnlijk optreden zijn de Schäfskalte (schaapherderskou) en Altweibersommer (oudewijvenzomer). Maar ook in de wintermaanden zijn er kenmerkende periodes.
In december is Weihnachtstauwetter het meeste kenmerkend en komt meestal voor tussen kerst en Nieuwjaar. Statisch gezien is de kans dan groter op warm weer met (winterse)neerslag dankzij een west- zuidwestelijke stroming. Vervolgens krijgen we te maken met de Hochwinter. Over het algemeen vindt deze periode plaats van begin januari tot midden februari. Deze 6 weken zijn de koudste fase van de winter. Vooral de eerste helft van januari is de kans het grootst op koud winterweer met een hogedruksituatie.
Na de Hochwinter krijgen we de Spätwinter. Typerend voor deze periode, van half februari tot begin maart, zijn de eerste lentedagen. Vaak is dit het begin van het einde van de winter met strenge vorst (ijsdagen) en begint de sneeuwlaag af te nemen. 1 maart is meteorologisch gezien het einde van de winter. Toch wordt de eerste week maart vaak ook nog gesproken over Märzwinter. Vooral op grote hoogtes kan deze periode nog veel sneeuw vallen.
Winterverwachting 2018-2019
De warme en droge zomer van 2018 heeft dus niet direct gevolgen voor deze winter. De zomer heeft ook niet geleid tot veel warmer zeewater in ‘Onze Noordzee’ dan normaal. Daarom zegt de Noordzee ook weinig over de komende winter. Verder kan het patroon van afwijkingen in zeewatertemperaturen op de Atlantische Oceaan de westelijke stroming wat remmen, maar voorlopig hebben we nog te weinig zekerheid om hier een duidelijke uitspraak over te doen.
Er zijn geen doorslaggevende tekenen dat deze winter extreem warm of koud zal gaan verlopen gemiddeld over de hele winter gezien. Er zijn wel kansen op perioden die veel te warm of juist heel koud zijn waarbij veel sneeuw mogelijk is. Wel lijken de zuidelijke Alpen meer neerslag dan normaal te gaan krijgen door de combinatie van verwachtingen van een aantal langetermijnmodellen (ECMWF en Meteo-France) en de warmere Middellandse Zee.
Hoe de winter echt zal gaan verlopen met alle details? Daarvoor moet je ons iedere dag blijven volgen op Alpenweerman. Op Alpenweerman vind je iedere dag, de hele winter lang, het meest betrouwbare en gedetailleerde weerbericht voor de Alpen. We houden het in de gaten!
- Lees hier ook de winterverwachting updates:
- Weermodellen update (16-10-2018)
- Watertekort voor kunstsneeuw? (21-10-2018)
- Hulp vanuit de bovenkamer? (03-11-2018)
Auteurs:
Lars van Galen
Maarten Minkman
Sander Engelen
Roy Molenaar
Bronnen:
https://www.meteoschweiz.admin.ch/content/dam/meteoswiss/de/service-und-publikationen/Publikationen/doc/klimabulletin_winter_2018d.pdf
https://www.zamg.ac.at/cms/de/klima/news/winter-in-oesterreich-vergangenheit-und-zukunft
Figuur 1 van Climate Reanalyzer (http://cci-reanalyzer.org), climate Change Institute, University of Maine, USA.
Buchan, J., Hirschi, J. J. M., Blaker, A. T., & Sinha, B. (2014). North Atlantic SST anomalies and the cold north European weather events of winter 2009/10 and December 2010. Monthly Weather Review, 142(2), 922-932.
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/el-nino-21037ceb-3f08-4654-b08e-2ebfd5bdc2e3
Vihma, T. Surv Geophys (2014) 35: 1175. https://doi.org/10.1007/s10712-014-9284-0
Vihma, T. (2017). Weather Extremes Linked to Interaction of the Arctic and Midlatitudes. In Climate Extremes (eds S. S. Wang, J. Yoon, C. C. Funk and R. R. Gillies). doi:10.1002/9781119068020.ch2
Coumou D., Capua Di G., Vavrus S., Wang L. & Wang S. (2018). The influence of Arctic amplification on mid-latitude summer circulation. Nature Communications: https://www.nature.com/articles/s41467-018-05256-8
Roy is afgestudeerd aan de Wageningen Universiteit. Als Bachelor heeft hij de opleiding Bodem, Water & Atmosfeer gedaan. Tijdens de Master heeft hij zich verder gespecialiseerd in de richting van hydrologie en meteorologie. Bovendien heeft hij ook veel vakken in Noorwegen gevolgd en onderzoek gedaan op Spitsbergen. Voor Alpenweerman schrijft Roy weerberichten voor de Alpen, geeft lezingen over het weer en maakt skireviews voor skigebieden.
11 Reactie op “Winterverwachting 2018-2019: Extreme winter na extreme zomer?”
Comments are closed.
Zeer goed uitgelegd
Dag Wyrem,
Dat is altijd leuk en goed om te horen. Hartelijk dank daarvoor 😀
Top jongens, mooie en heel begrijpelijk uiteenzetting!
Mijn (weer)vriend en senior meteorologist van MeteoGroup Schweiz Joachim Schug merkte recent nog op (krant alhier, link hieronder) “”Erfahrungsgemäss folgt auf einen warmen und trockenen September oft ein zu milder Winter“, prophezeit Schug./ip” Ben benieuwd of hij ook dit jaar weer gelijk gaat krijgen?!
http://www.rro.ch/cms/das-wallis-erlebte-einen-sonnigen-viel-zu-warmen-und-vor-allem-viel-zu-trockenen-sommer-und-auch-der-september-bricht-rekorde-98946#pos
Oja , de Grimselpass in Oberwallis is gesloten voor alle verkeer ivm sneeuwval. Hogerop ind e Walliser bergen vriest het nu 5 tot 8 graden en eht sneeuwt.
Fijne dag allemaal, ik maak ga strak op pad naar Saas-Fee en morgen dan winterse plaatjes en verse sneeuw vanaf de gletsjer! Cia
Wat heerlijk om alvast weer een beetje in de winterstemming te komen. Ik kan eigenlijk niet wachten. Ook ik ben reuze benieuwd wat de wintermaanden ons gaan brengen. Ik duim voor een ouderwetse koude winter. Graag nu dan weer eens een Elfstedentocht. Dat is alweer te lang geleden.
Een aantal weken geleden las ik dit en ik hoop en duim dat het uit gaat komen:
https://www.telegraaf.nl/nieuws/2500796/zonneminimum-nabij-krijgen-we-elfstedentocht
Kan een van jullie hier uitleg aan geven?
Dank allemaal, voor deze winterverwachting. Ik ga, zoals elke dag, jullie weerberichten weer vol spanning volgen!
Hartelijke groet,
Alice
Hoi Alice,
Bedankt voor je reactie! De activiteit van de zon kent een cyclus met een maximale en minimale activiteit. Des te meer zonnevlekken er zijn, des te actiever de zon is. In de minima van deze cyclus is er een variatie van ongeveer 0.03 graden op de mondiale temperatuur (https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/zonnevlekken) Over de zonnevlekken, temperaturen in de winter en Elfstedentochten heeft het KNMI in 2013 een interessant artikel geschreven:
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/publicatie/winterkou-en-zonnevlekken
Hieruit blijkt dat inderdaad de meeste Elfstedentochten gereden werden bij weinig zonnevlekken. Echter, in het artikel kun je ook lezen dat de spreiding heel groot is als er gekeken wordt naar de gemiddelde temperatuur voor de winter sinds 1749 en het aantal zonnevlekken. Het lijkt dus voornamelijk toeval te zijn,
Groeten,
Maarten
A, Het is (maar) de telegraaf dus met een grote korrel zout nemen en…
Zonneminimum is één van de vele factoren die enige invloed hebben op de komende winter.
Echter zijn er ook een aantal die juist wijzen op (alweer) een zachte of op zijn best ‘normale’winter.
Leuk dat het seizoen weer langzaam aan gaat beginnen jongens, ik kijk er weer naar uit, zowel naar de winter als jullie weerberichten!
Groet,
Hans
Dag Hans, leuk te horen. We gaan er een mooie winter van maken! Gr Roy
Beste weerdeskundigen,
Topklasse verslag net als vorig jaar.
Blijven dagelijks volgen en Alpenweerman site verder vertellen.
Bedankt, groeten Bertil.
Dag Bertil, dank voor de complimenten! Super dat je anderen ook over Alpenweerman vertelt. Steeds meer weten ons inmiddels te vinden. Gr Roy
Altijd leuk om positieve reacties te horen😊👏🏻👏🏻
We gaan weer ons uiterste best doen om het meest betrouwbare weerberichten te plaatsen voor komend wintersportseizoen.