Winterverwachting 2017-2018 update. Interessante tegenstrijdige ontwikkelingen

Het eerste opvallende sinds de vorige winterverwachting is dat de maand november zeer sneeuwrijk is verlopen in de Alpen. Al regelmatig kwam het tot sneeuw in de dalen. Enkele skipistes hadden daarom ook al vroeg hun deuren geopend. December heeft die lijn in het begin goed doorgezet met opnieuw regelmatig sneeuw.

Hardnekkige atmosfeer

De oorzaak van de ongewoon grote sneeuwhoeveelheden in de Alpen heeft te maken met de positie van de verschillende luchtdrukgebieden. Vaak bevond lagedruk zich in de buurt van Scandinavië en hogedruk ten zuidwesten van Engeland. Daartussen stond dan weer een stroming uit het noordwesten (en soms zelfs noorden) die koude lucht vanuit de polen naar Europa bracht.

Tussen lagedruk boven Scandinavië en hogedruk ten westen en zuidwesten van Engeland stond vaak een koele stroming uit het noordwesten.

Toch niet ongewoon koud

Opvallend is dat het ondanks de aanvoer van koude lucht uit de polen helemaal niet ongewoon koud was in West-Europa. Dit terwijl de temperatuur op 3 km hoogte wel veel kouder was dan normaal. Dit is op de kaartjes hieronder mooi te zien.

Kaartje links: temperatuurafwijking in november en eerste dagen van december aan de grond. Rechts: idem voor 3 km hoogte. Ondanks dat het op 3 km hoogte ongewoon koud was in West-Europa, gold dit niet voor de temperaturen aan de grond.

Warm zeewater: minder en meer winter

We kunnen het ’tekort’ aan kou begrijpen als we naar de weg van de lucht kijken. Vaak kwam de lucht uit het noordwesten – recht over het warme Noordzeewater dus. De eerst koude lucht had daarmee voldoende tijd om extra op te warmen. Daarom was het in november niet kouder dan normaal.

Toch had de winter vooral in de Alpen wel een winters trekje met de vele sneeuw die daar viel. Ook dat is te verklaren door het zeewater. De lucht pikt namelijk veel extra vocht op van het zeewater. Als de lucht vervolgens tegen de Alpen aan botst, dan valt het vocht weer uit als neerslag. In veel gevallen was het dus koud genoeg voor sneeuw tot in diepere lagen.

Sleutel voor komende winter?

Met de informatie hierboven kunnen we ook wat zeggen voor de komende winter! Dat heeft twee redenen. Ten eerste komen bepaalde luchtdrukpatronen die zich in november inzetten soms langer in de winter voor. Als het patroon wat we nu hebben zich voort zou zetten, dan zou het een sneeuwrijke winter worden, vooral voor de Alpen. Als we dieper in de winter komen neemt ook de kans op sneeuw in Nederland toe.

Ten tweede ligt er op dit moment meer sneeuw in de Alpen en omringende landen dan eerdere jaren het geval is. Als lucht over een sneeuwdek aangevoerd wordt in een van de landen om de Alpen in de richting van de Alpen zelf of Nederland, dan koelt de lucht extra af. Dat betekent dat als de lucht over land wordt aangevoerd, deze kouder is dan normaal. Daarmee kan de winter dus ook kouder verlopen. Hiervoor is het wel belangrijk dat het sneeuwdek blijft liggen. Is dit niet het geval, dan is het voordeel voor een koude winter snel verdwenen.

Sneeuwbedekking Rusland

Als we kijken naar de sneeuwbedekking in Rusland ligt deze iets achter ten opzichte van vorig jaar. Zo was er bijvoorbeeld op 1 november minder sneeuw in de buurt van Europa. Als we kijken naar begin december is de hoeveelheid sterk toegenomen, maar toch nog iets minder dan afgelopen jaar. Wel valt op dat er dit jaar meer zeeijs is in het poolgebied. Over het effect van de sneeuw in Rusland en het winterverloop is nog veel discussie. Net als 2016 ligt er ook dit jaar weer veel sneeuw. Vorige jaar was een warme december maand met weinig neerslag. Dit jaar begint december al koud.

Tegenstrijdig: minder sneeuw dichtbij Europa begin december in vergelijking met vorige jaar (bron NOAA).

Sneeuw in december een bijzonderheid

De hoeveelheid sneeuw die op dit moment in de Alpen ligt is bijna zeldzaam te noemen. Boven de 2000 m ligt op veel plekken al meer dan 1 meter. Dat is de afgelopen jaren rond deze tijd van het jaar niet meer voorgekomen. In december 2015 en 2016 met kerst was het bijna overal groen in de Alpen.

Sinds begin november valt er al sneeuw in de bergen en bereikt zo nu en dan ook de dalen. Vooral aan de noord- en oostkant van de Alpen ligt bijzonder veel. Het zit zelfs dicht bij een record voor begin december.

Hoewel de afgelopen winters warm zijn verlopen, hoeft dit niet te betekenen dat dit elk opeenvolgend jaar zo hoeft te zijn. Door de klimaatverandering zijn het de hoge breedtegraden die het snelst opwarmen. Omdat de poolkappen sneller opwarmen wordt het verschil tussen gematigde breedtegraden kleiner. Hierdoor zien we steeds vaker noord-zuid stroming op de weerkaarten in plaats van de dominante westelijke stroming. Dit betekent dat er meer ruimte is voor extremen en kunnen koude Arctische luchtmassa’s eerder richting de Alpen stromen. Neem bijvoorbeeld januari vorig jaar in de Alpen. Deze maand was extreem koud.

Een noord-zuid stroming komt steeds vaker voor. Steeds minder vaak een zonale westelijke stroming (Hannah E Attard @ Forecast)

Het zijn vooral westelijke luchtstromen die sneeuw naar de Alpen brengen. Wanneer deze uit het zuidwesten komt is het vaak warme en vochtige lucht en meestal regen. Als deze uit het noordwesten komt is het koelere lucht en valt deze vaak in de vorm van sneeuw. De komende dagen zien we ook zo’n noordwestelijke stroming op de weerkaarten. Dit betekent wederom meer sneeuw voor het Alpengebied.

Hoe de winter in zijn geheel verder zal verlopen blijft interessant. De huidige weersomstandigheden zijn bijna een sensatie te noemen met sneeuw zo vroeg in het seizoen. Wat we in ieder geval wel kunnen we zeggen is dat het verloop van de winter erg variabel zal zijn. Er zijn meer extremen met warme en koude periodes, en er ook kan veel sneeuw vallen. Met een mooie witte ondergrond is het alvast een goede start van het winterseizoen. Een witte kerst gegarandeerd.

Lars van Galen en Roy Molenaar