Winter 2019-2020: Warmste winter in Europa ooit gemeten

De winterverwachting was dit jaar uitgesprokener dan andere jaren. Er waren sterke signalen dat het wel eens een hele zachte winter zou kunnen gaan worden. En dat is gebleken, in Europa was het nog niet eerder zo warm in de winter. In de winter van 2019-2020 lag de temperatuur gemiddeld 3.4 graden boven de normaal. Bovendien lag het met 1.4 graden ook ruim boven de vorige record winter 2015-2016. We blikken terug op het verloop van deze bijzondere winter.

Hoe zagen de verwachtingen er voorafgaand aan de winter uit? Zoals elk jaar blikken we terug op wat hiervan is uitgekomen met speciale aandacht voor de winter in de Alpen.

De belangrijkste conclusies uit de winterverwachting van 2019-2020 waren:

• Grote kans op zachtere winter dan normaal
• Iets grotere kans op SSW dan normaal deze winter
• In najaar/vroege winter reële kans op meer neerslag dan normaal in zuidelijke Alpen
• Warm zeewater tempert kans op extreem lage temperaturen bij noordelijke wind (ook mede door afname zee-ijs).

Snowvember – Record sneeuwval 

De maand november, voorafgaand aan de winter (dec-jan-feb), begon qua sneeuwval betreft voorspoedig. Er viel veel sneeuw met name aan de zuidkant van de Alpen. Niet eerder viel er zo vroeg in het seizoen al zoveel sneeuw. Een goede basis voor de winter leek gelegd.

De vele sneeuwval had ook een keerzijde. Zo zorgde deze voor schade aan bomen, het spoor en ook aan hoogspanningskabels. Een trend is waar te nemen dat sneeuwval minder vaak voorkomt in lagere gebieden. Maar sneeuw valt vaker bij hogere temperaturen en bevat meer vocht (zwaarder en plakkeriger) (KNMI).

December – Extreem mild

In Zwitserland was het de derde warmste decembermaand sinds de metingen. De temperatuur lag hier 2,5 graad boven de normaal (Meteoswiss). Er was vaak sprake van föhn en waren er veel zonuren. Ook in Oostenrijk was het zacht met 2,4 graden boven de normaal. Bovendien waren er grote regionale verschillen in neerslag (ZAMG)

Vlak voor de feestdagen werd het interessant. Een perfecte timing voor veel vakantiegangers, want rond de kerstdagen en ook met de jaarwisseling kwam er eindelijk verse sneeuw en was het winters.

Een opmerkelijke weersituatie ook vlak voor kerstdagen. Er zat veel neerslag in de verwachting, maar de sneeuwvalgrens leek hoog uit te gaan komen. In de meeste gebieden was dit het geval, behalve de regio Oberwallis. Dankzij neerslagafkoeling en de ligging van deze regio, bleef de sneeuwval hier tot in het dal voor lange tijd aanhouden. Een mooi voorbeeld van een ‘microklimaat’ in de Alpen.

Januari – Zacht en zonnig

Januari was een maand waarin de hoge druk domineerde. De zon scheen vaak, maar er was ook vaak sprake van Hochnebel. Inversies zorgde ervoor dat de koude lucht vaak in het dal gevangen bleef en de sneeuw hierdoor goed bewaard bleef. Ook de relatief lage dauwpunten zorgde ervoor dat er lang van sneeuw geprofiteerd kon worden die eind december was gevallen.

Grote contrasten waren er te zien tussen het dal en hogerop. Vooral in de bergen was het in januari zacht. In Zwitserland kwam de temperatuur 2.3 graden boven normaal uit (Meteoschweiz) In Oostenrijk was het 1,8 graden gemiddeld boven normaal en in de bergen (boven 1000 m) zelfs 3.6 graden. Ook was het droog en viel er ruim de helft minder neerslag dan normaal (ZAMG). Bovendien zorgde deze zachte temperaturen voor een vroege bloei van veel planten.

Februari – maand met records

Februari stond in het teken van records. Vooral aan de zuidkant van de Alpen was het niet eerder zo warm in februari. Ook viel er van tijd tot tijd veel neerslag en was er sprake van een stevige storm. Oorzaak hiervoor een de aanhoudende westelijke stroming (westcirculatie) waarmee warme en vochtige lucht, en storingen vaak richting de Alpen werd aangevoerd.

De eerste drie februaridagen waren extreem zacht en daalde de temperaturen ’s nachts niet onder de 10 graden. Ook werd een maximum temperatuur bereikt van 24,6 graden in Grono en was het bijna zomers.

Ook viel er op 3 februari veel neerslag in de vorm van regen tot op grote hoogte. Deze situatie met regen op sneeuw zorgde voor veel overstromingen in lager gelegen delen. Iets wat normaal niet begin februari al voorkomt. Eind februari was er nog sprake van een stevige storm Bianca.

Waren er plekken waar het ook kouder was deze winter?

Verreweg op de meeste plekken was het deze winter te warm. Toch waren er ook plekken waar het iets kouder was dan normaal. Namelijk in het Arctische gebied en het oosten van Turkije. In het oosten van Turkije waren er periodes met stevige sneeuwval dat zorgde ook voor veel lawines. Meer over de situatie en lawines kun je ook terugluisteren in deze uitzending op Radio 1.

Ook in het Arctische gebied was het dit jaar minder warm dan afgelopen jaren. Hoewel het geen goed jaar voor het Noordpoolijs, was het minder dramatisch dan de afgelopen winters. Als je kijkt naar het oppervlak aan zee-ijs in februari ligt dit net onder het langjarige gemiddelde. Het oppervlak zegt echter niet over de dikte en daarmee het daadwerkelijk volume van het zee-ijs. Het meerjarige zee-ijs neemt bovendien al jaren af en er zijn aanwijzingen dat er deze zomer een snelle smelt kan plaatsvinden.

Märzwinter – Maartwinter

De meteorologische winter is inmiddels voorbij, maar toch laat de winter zich nog even zien. Een koude eerste week van maart gebeurt vaker. Ook vorig jaar was dit het geval. Vaak wordt er ook wel gesproken van maartwinter (Märzwinter). Als we kijken naar de lange termijnsverwachting voor de komende weken lijkt de koud maar tijdelijk te zijn en gaan we daarna weer over naar een westcirculatie. Toch zit er nog wat kou gevangen in het hoge noorden en is het niet uitgesloten dat dit kan bijdragen aan een aantal koude periodes ook later dit voorjaar.

Conclusie winter 2019-2020

Voor de winter kijken we altijd naar de maanden dec-jan-feb. November en maart tellen we dus niet mee. Een zachtere winter was de verwachting en dat hebben we gezien. Ook zagen we voorafgaand aan de winter veel neerslag in de zuidelijke Alpen en dat is gebeurd. Verder leek de kans groter op een SSW, maar deze heeft niet plaatsgevonden deze winter.

De seizoensverwachtingen krijgen dit jaar een pluim. Deze hebben dit jaar aanzienlijk beter gepresteerd dan voorgaande jaren. Hoewel de winter bijzonder zacht was, was deze niet direct zeer slecht te noemen. De timing van de sneeuwval was dit jaar goed en de sneeuw die viel rond kerst bleef nog lang behouden. Hogerop is veel sneeuwgevallen en waren de condities over het algemeen goed. Het zijn met name de lager gelegen gebieden die aanzienlijk minder sneeuw hebben dit jaar.

Deze winter was een sprake van een domineerde positieve NAO, wat een sterke westelijke aanvoer betekent. Meer hierover lees je –HIER-. In tegenstelling wat vaak wordt beweerd van de zwabberende straalstoom dankzij de sneller opwarmende Noordpool, blijkt dat niet het geval. Een trend wordt juist waargenomen dat er vaker sprake is van westelijke aanvoer.

De winter 2019-2020 is voorbij en is de warmste winter uit de meetgeschiedenis geweest in Europa. In de winter van 2019-2020 lag de temperatuur gemiddeld 3.4 graden boven de normaal in Europa. Bovendien lag het met 1.4 graden ook ruim boven de vorige record winter 2015-2016 (Copernicus). Ook in de Alpen was het geen goede winter.
Het is het gevolg van een sterk positieve NAO in combinatie met klimaatverandering. Welk van de twee het meest heeft bijgedragen is niet direct te zeggen. Een trend van warmere winters is niet te ontkennen, hoewel de verschillen van jaar tot jaar groot blijven en ook per regio. Volgend jaar gaan we alles weer opnieuw bekijken in een nieuwe winterverwachting!