Potentiële vorticiteit is nauw verbonden met het begrip potentiële temperatuur. De potentiële temperatuur (θ) is de temperatuur die een luchtpakketje zal aannemen als het adiabatisch – zonder warmteverlies – naar een standaard drukniveau (van meestal 1000 hPa) verplaatst wordt. In tegenstelling tot de gewone temperatuur, neemt θ voor een stabiel gelaagde atmosfeer toe met de
hoogte. De potentiële vorticiteit (PV) geeft aan hoeveel de vorticiteit – een maat voor de draaiing – van een luchtpakketje verandert
wanneer het adiabatisch verplaatst wordt naar een andere breedtegraad of een omgeving met een andere verticale verdeling van θ. Omdat PV evenredig is met de toename van θ met de hoogte leidt dit tot een verdeling van PV in de basistoestand met hoge PV-waarden in de stratosfeer (als gevolg van de sterke stratificatie), en lage PV-waarden in de troposfeer. Het is daarom niet verwonderlijk dat interessante verschijnselen geassocieerd met de dynamica vaak te maken hebben met
verstoringen van de tropopauze (Ambaum, 1997).