Buien zonder haast - wateroverlast of bijna droog!

Zon, stapelwolken en enkele pittige buien met plaatselijk veel regen in korte tijd. Dat had het moeten worden wat weer betreft. Maar uiteindelijk pakte alles toch wat heftiger uit dan verwacht, en volgde plaatselijk een zondvloed aan regen! Waarom ging het plaatselijk toch zo tekeer?

Het leek in het begin nog een rustig dagje te worden. Maar al snel ontstonden de eerste pittige onweersbuien in Zuid-Limburg. Het eerste aan de beurt was Maastricht, waar in een uur tijd meer dan 48 mm viel! Dat is meer dan in Maastricht in een hele maand valt. Oftewel: de hele maandhoeveelheid neerslag had Maastricht dus binnen een uur te pakken.

De enorme bak water die viel op station Maastricht, viel allemaal binnen een uur tijd.

Later ontstonden verder naar het noorden ook steeds meer buien. Een van de uitschieters was Oirschot (Noord-Brabant) met 54 mm in de regenmeter. Opvallend was ook dat stations enkele kilometers uit de buurt van bijvoorbeeld Oirschot of Maastricht veel minder regen te verwerken kregen. De regenhoeveelheden verschilden dus sterk van punt tot punt.

Dit soort dreigende wolkenluchten waren veel te zien in Nederland. Foto: Sander Engelen, in de buurt van Sint-Oedenrode (Noord-Brabant).

Wateroverlast

Door de stevige buien kwam het ook tot wateroverlast. Vooral in Noord-Brabant en Limburg was het raak met veel ondergelopen straten tot gevolg. Verder veroorzaakte de neerslag ook de drukste spits van 2018 tot nu toe. Naast het wateroverlast werd ook veel onweer gemeld.

Gedurende de avond nam de intensiteit van de buien wel af, maar verder naar het noorden begonnen juist ook enkele buien weer op te leven.

Een raddraaier in de bovenlucht

Dat het tot wateroverlast kwam, werd veroorzaakt door een aantal factoren. Ten eerste was de lucht heel warm en vochtig, waardoor de buien dus vrij makkelijk konden ontstaan. Ten tweede speelde een ‘raddraaier’ in de bovenlucht een belangrijke rol. Daar lag een kleine storing die de wind in de bovenlucht bijna helemaal stil deed vallen. En dat was weer van belang voor hoe snel de buien van hun plek konden bewegen.

Normaal gesproken worden zomerse buien gedreven door de wind in de bovenlucht, onder andere door de wind op 5 km hoogte. De wind op die hoogte bereikt met gemak snelheden rond 50 km/uur. De buien die dan ontstaan, worden in zo’n situatie meegevoerd en bewegen met die snelheid over het land.

Maar in dit geval stond er slechts een klein briesje van 10 km/uur of zelfs minder. De buien die dus ontstonden, bleven boven eenzelfde plek hangen of werden maar heel langzaam een kant uit geduwd. Daardoor dumpten deze buien al hun water op slechts een plek. Waar het ene dorp dus te maken zou kunnen hebben met ondergelopen straten, was het 5 km verderop misschien wel helemaal droog gebleven.

Toch was er nog een andere factor die het wateroverlast nog verder op gang hielp…

Kaartje van de wind op 5 km hoogte. Een kleine ‘raddraaier’ in de bovenlucht zorgde voor heel weinig stroming in de bovenlucht. Daardoor bleven de buien op hun plek hangen.

En een listige buienlijn

Wie de radarbeelden goed bekeek, kon namelijk ook zien dat enkele buien precies op één lijn ontstonden. Dit gebeurde ongeveer op de lijn van Ede via Den Bosch naar Tilburg (en Oirschot). De oorzaak hiervan was een kleine ‘vore’ aan de grond; dit is een lijn waar de wind vanuit twee richtingen naar elkaar toe stroomt. Ten noordwesten van deze lijn stond namelijk een noordenwind, ten zuidoosten van deze lijn stond juist een oostenwind. Precies op deze lijn komt de lucht dan bij elkaar, deze wordt omhooggeduwd en daardoor ontstonden de buien telkens op dezelfde lijn.

Het opvallende van deze lijn was ook, dat de zwakke wind in de bovenlucht uit het noordoosten kwam. Dit is dus precies parallel aan de ‘vore’. De buien die ontstonden bewogen dus ook grotendeels over deze lijn heen (van noordoost naar zuidwest), en zo bleef het dus aanhoudend regenen voor een tijdje op deze buienlijn. Uiteindelijk verdween de buienlijn ook weer aan het begin van de avond.

Meer op komst?

De komende dagen blijft Nederland in warme lucht, maar de lucht wordt wel iets minder vochtig. Daarom is er de komende dagen nog wel kans op onweer, maar waarschijnlijk niet meer zo heftig. Ook beweegt de ‘raddraaier’ het land uit, waardoor er ook meer wind in de bovenlucht komt te staan. Hierdoor bewegen de buien sneller, en wordt de kans op wateroverlast gelukkig weer wat minder groot.

Lars van Galen

Afgestudeerd meteoroloog op de Wageningen Universiteit. Inmiddels ook werkzaam als meteoroloog. Daarnaast onderzoek gedaan over het weer in de stratosfeer en de gevolgen daarvan op het winterweer in Nederland.