Waarom was juni zo nat in Nederland en West-Europa?

Wie afgelopen maand het nieuws heeft gevolgd, zal het vast wel opgevallen zijn. Niet alleen in Nederland, maar ook in Duitsland, Frankrijk en de Alpenlanden was het in juni dikwijls raak met zware onweersbuien, wateroverlast en enorme hagelstenen. Hoe bijzonder is al dat overvloedige water, en hoe kwam het dat juni toch zo nat was? Kunnen we ook een link leggen naar klimaatverandering?

Nat Nederland, maar niet overal!

Dat juni een behoorlijk natte maand was in Nederland moge duidelijk zijn. De maand gaat de boeken in als de op twee na natste maand sinds het begin van de meetreeks in De Bilt. Er viel een totaal van 154.7 mm tegen 65.2 mm normaal, dat is dus meer dan 2 keer zoveel dan er gemiddeld in de maand juni valt!

De verschillen in Nederland waren enorm. Zo viel in Hoorn (Noord Holland) ‘maar’ 74.4 mm, dat is dus minder dan de helft dn er viel in De Bilt. Maar er waren ook uitschieters de andere kant op. In Maastricht was juni de natste maand sinds het begin van de meetreeks. Ze kregen daar maar liefst 187.7 mm te verwerken, bijna 3 keer zoveel vergeleken als een doorsnee juni.

Het bleef niet alleen bij water. In Luyksgestel vielen op 23 juni hagelstenen ter grootte van tennisballen. De schade was daarmee ook zeer groot. Ook op andere plaatsen was het raak met hagel, wateroverlast en stevig onweer.

Ook raak in West- en Midden-Europa

Niet alleen in Nederland leek het soms op een waterballet. In Duitsland viel ook veel meer neerslag dan normaal, en daar kwamen talrijke meldingen van schade door onweer en wateroverlast. Een vreemde eer gaat naar het station Offenbach (nabij Frankfurt), waar in juni meer regen viel dan over heel het jaar 2015 (!). 2015 was wel een extreem heet en droog jaar daar.

Zwitserland kreeg er ook flink van langs. Mijn beleving dat het hier een zeer natte maand was bleek ook vrij aardig te kloppen. Maar hier waren het vooral dagelijkse neerslagsommen die bijzonder waren. Tussen 16 en 18 juni viel op sommige plaatsen in Tessin (Zuid/Italiaas Zwitserland) tot bijna 200 mm aan neerslag. Dat is dus bijna 3 keer zoveel als in Nederland in de maand juni gemiddeld valt, en dat alles in slechts 3 dagen! Doordat het water in de bergen viel stroomde het daar snel weg, maar verder stroomafwaarts leidde dat wel tot flinke problemen

[/fusion_builder_column]

Zo ook in de Bodensee, waar de boulevards onderliepen. Opmerkelijk is dat daar al vanaf medio juni sprake was van hoogwater, en deze wateroverlast houdt nu nog steeds aan.

Tot slot had vooral het westelijke deel van Oostenrijk een bijzonder natte maand. Daar werd zelfs een record gebroken, in Bregenz werd op 26 dagen regen gemeten. Sinds het begin van de metingen daar waren daar nooit zoveel dagen met regen. In het oosten was het juist droger dan normaal voor juni.

De neerslagextremen hierboven geven wel aan hoe bijzonder deze maand juni. Dit staat in schril contrast met de hitte en droogte van afgelopen jaar in vooral Zuid-Duitsland en het Alpengebied.

Waarom toch zo nat?

Het was dus een behoorlijk natte bende in West-Europa. In de winter zijn natte maanden vaak verbonden aan een sterke weststroming met lagedrukgebieden die Europa invliegen. Maar dat was hier totaal niet het geval, integendeel zelfs! Dat zien we straks.

Zeer vochtige lucht

Een van de oorzaken was dat er een behoorlijk vochtige luchtmassa boven Europa lag. Doordat de lucht vochtiger dan gemiddeld was voor juni, was er ook meer water dat naar beneden kon vallen. Dit is mooi te zien op het kaartje hieronder.

[/fusion_builder_column]

We zien hier de afwijking van relatieve luchtvochtigheid ten opzichte van normaal in juni. Blauwe kleuren betekenen dat het vochtiger is dan normaal, en rode kleuren geven aan dat het droger dan normaal is voor juni. Wat duidelijk opvalt is dat het boven grote delen van West-Europa veel vochtiger is dan normaal voor juni (blauwe kleuren), tot zelfs 20% vochtiger. Er was dus veel meer vocht in de lucht dan normaal.

Geen wind in plaats van veel wind

In de winter zien we vaak dat als het nat en wisselvallig is, er een veel sterkere wind staat uit het westen dan normaal. Het tegendeel was hier waar. In plaats van stevige westenwinden stond er gemiddeld weinig wind boven West-Europa.

[/fusion_builder_column]

Het kaartje hierboven laat de afwijking van de kracht van de westenwinden die gemiddeld boven West-Europa staan in juni. Dit is op ongeveer 5 kilometer hoogte, omdat op die hoogte de invloed van bergen en dergelijke te verwaarlozen zijn. Rode kleuren betekenen dat die wind sterker is dan normaal, blauw en paars dat die zwakker is dan normaal.

Boven West-Europa zien we een groot gebied met paars, dit betekent dat de westenwinden in juni en stuk zwakker waren dan normaal. Er stond dus nauwelijks wind boven deze gebieden, wat ervoor zorgde dat buien die ontstonden vaak op hun plaats bleven hangen. Maar wat deed de buien ontstaan?

Lage druk als buienvoeding

De vele buien die boven Europa ontstonden werden mede veroorzaakt door lagedrukgebieden die lange tijd huishielden boven West-Europa.

Afwijking van de luchtdruk aan de grond in juni (in hectopascal)

We zien hierboven de afwijkingen van luchtdruk ten opzichte van normaal in juni. Blauw betekent lagere luchtdruk, en rood hogere luchtdruk. Lagere luchtdruk staat vaak garant voor wisselvallig weer.

Boven West-Europa is een groot gebied te zien met blauwe kleuren, daar was de luchtdruk dus behoorlijk lager dan normaal. Deze lagedrukgebieden zorgen voor stijgende luchtbewegingen, en dat is precies wat buien nodig hebben om te ontstaan en het vol te houden.

Perfecte mengelmoes voor buien

Kortom, in juni waren de omstandigheden zeer goed voor een natte maand voor West-Europa. Relatief lage druk zorgde voor de buienvorming, die vervolgens bleven hangen doordat er nauwelijks wind stond in de bovenlucht. Daarbij was er ook nog eens abnormaal veel water in de lucht aanwezig. Dit alles leidde ertoe dat veel plaatsen te maken kregen met wateroverlast.

Link met klimaatverandering

Om de link te leggen tussen de natte maand juni en klimaatverandering stellen we ons 2 uiteenlopende vragen.

1. Is de maand juni in Nederland natter geworden over de afgelopen eeuw, en wat is de bijdrage hieraan van klimaatverandering?
2. Neemt de kans op extreme neerslag toe door klimaatverandering?

Nattere maand juni?

Voor de eerste vraag kijken we naar de neerslaggegevens van station De Bilt vanaf 1901.

[/fusion_builder_column]

Kijkend naar de bovenstaande grafiek zou je kunnen zeggen dat de hoeveelheid neerslag is toegenomen over de afgelopen 100 jaar. Viel er in 1906 gemiddeld 63 mm, is dat nu opgelopen naar 68 mm (rode lijn). Maar wat ook opvalt is dat er een enorme spreiding is tussen de verschillende jaren, soms wel meer dan 100 m verschil van jaar op jaar (bijvoorbeeld van 2015 naar 2016, van 32.8 naar 154.7 mm). Omdat de spreiding in neerslag tussen de jaren zoveel groter is dan de gemiddelde stijging over 100 jaar, kan je niet met zekerheid concluderen dat de rozenmaand natter is geworden over de laatste 100 jaar. En dus valt ook niet te zeggen dat klimaatverandering hieraan bijdraagt.

Meer extreme neerslag?

De tweede vraag is onderzocht door het KNMI. Zij hebben gevonden dat extreme hoosbuien inderdaad steeds vaker voorkomen. Zo komen hoosbuien vergeleken met 100 jaar geleden 3 keer zo vaak voor. Klimaatverandering draagt hier dus aantoonbaar aan bij.

Voor extreme hagel, zoals eerder deze maand in Luyksgestel, is het niet zo eenvoudig. AWM Maarten Minkman heeft hier vorige week een interessant artikel over geschreven. Deze is hier te lezen.

Tot zover een uitgebreid, en uiterst nat verslag van de maand juni. Laten we hopen dat de maand juli droger wordt! De voortekenen zijn tot nu toe (vooral in Nederland) helaas niet goed te noemen. Lees er alles over in het weerbericht van vanochtend.

Groeten uit een zonnig Zürich![/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]