Advertentie



 

Seizoen 2019/2020, een winter die eigenlijk nooit een winter werd. Dan praten we natuurlijk over de Benelux, maar ook over de Alpen en een heel groot gebied in Europa. De maand november verliep nog enigszins hoopvol voor de winterliefhebbers. Het was op veel plaatsen te koel. Dit is immers de maand waarbij voorzichtig gekeken wordt naar een wintervoorspelling. Staan de parameters op groen? Houdt de westcirculatie zich koest? Wat zijn de verwachtingen in de seizoens-modellen?

Zelfs Alpenweerman heeft zich gewaagt aan een wintervoorspelling. In dit artikel blikken we terug, maar gaan we vooral ook proberen de oorzaak te achterhalen waarom “Koning Winter” faalde!

November begint koel op veel plekken in Europa

Afwijking temperatuur Europa november 2019
Vooral in Noord-Europa en in delen van Zuid-en West-Europa ligt het gemiddelde van de maximum temperatuur lager dan normaal die geldt voor de maand november.

Voor de winterliefhebbers is er hoop, eindelijk is het wat koeler dan normaal en dat is wel wat anders dan al het zachte weer wat we gehad hebben. Is dit de aanloop naar een koude winter?

Uitleg AO-index

We benoemden het al, enkele parameters stonden op groen en één daarvan is de grafiek met de Arctische Oscillatie (AO), ook wel AO-Index genoemd. En waarom is deze index dan zo interessant? Die vraag is makkelijk te beantwoorden; dit geeft namelijk de kracht aan van de poolwervel (Polar Vortex) en daaraan gekoppeld de straalstroom. Over de poolwervel later in dit artikel meer. Dat is namelijk het duveltje uit het doosje deze winter.

AO-index
Een negatieve AO index zorgt voor een meandering in de straalstroom, die koude polaire lucht het Europese continent op blaast. Hierdoor is het in november op veel plaatsen koel in Europa. Daarna zien we een sterke stijging met recordwaardes in februari. De straalstroom is hiermee zeer sterk. Bron: NOA.


Om even terug te komen op de index van de Arctische Oscillatie is deze parameter, in de weerkunde “teleconnectie” genoemd, een interessante om te raadplegen qua opvolging van het weertype. Een negatieve index zorgt voor een zwakkere straalstroom, waarbij de straalstroom meer gaat golven, en er dus blokkades mogelijk zijn. Een positieve index zorgt juist voor een sterke straalstroom, hierbij volgen lagedrukgebieden elkaar in een rap tempo op.

Op bovenstaande afbeelding zien we het Azorenhoog (omega blokkade) die door WAA (warm air advection) helemaal reikt tot aan IJsland. Hierdoor ontstaat een blokkade op de Oceaan en zakt polaire lucht vanaf de noordpool richting het zuiden. Door de blokkade blijft de koudere luchtsoort langer aanwezig in een groot deel van Europa. Dit is typisch een voorbeeld van een lage AO-index en dus de meandering in de straalstroom.

Er moet wel een kleine kanttekening geplaatst worden bij dit bericht. Hoewel een negatieve index zorgt voor meer meanderingen in de straalstroom, hoeft dit niet te betekenen dat het juist in de Benelux of in de Alpen voor een langere tijd warmer of kouder wordt. Of droger of natter. Dat ligt er maar net aan waar de golfvorming gaat plaatsvinden in de straalstroom en waar deze dus uiteindelijk komt te liggen. Ja, meteorologie is complex, dat maakt het juiste zo’n mooie materie.

weerkaart
Overzicht van de lage- en hogedrukgebieden op 14 november 2019. De Poolwervel is hier nog zwak, waardoor er veel meanderingen zijn in de straalstroom. Een (omega) blokkade op de Atlantische Oceaan zorgt voor het uitzakken van koude polaire lucht.

Opeens gaat de AO-index in de plus, wat is er aan de hand?

December op de kalender, de winter in aantocht en de index van de Arctische Oscillatie vliegt omhoog, help!
Geen goed teken, de kracht van de straalstroom begint toe te nemen. Op zich natuurlijk niet abnormaal. De tegenstellingen in temperatuur tussen de Polen en de Evenaar bereiken nu het hoogtepunt. Laten we eens hogerop kijken in de atmosfeer, namelijk bij de troposfeer en de stratosfeer.

Troposfeer

De troposfeer is de laag tussen het aardoppervlak en gemiddeld 13 km hoogte. Boven de polen is de troposfeer als gevolg van de lagere temperaturen ongeveer 8 km dik, terwijl hij boven de tropen, waar de lucht veel warmer is, tot zo’n 16 km reikt. De troposfeer is met name voor ons van belang omdat zich hierin het weer afspeelt.

Stratosfeer

Boven de troposfeer bevindt zich de stratosfeer. Daarin is de invloed van het weer nog merkbaar als de toppen van grote buiencomplexen door de tropopauze heen schieten. Boven de isotherme laag van circa 5 km dikte neemt de temperatuur geleidelijk toe tot 0 graden C. Deze toename van de temperatuur is het gevolg van het vrijkomen van warmte bij de omzetting van zuurstof in ozon.

In de stratosfeer wordt voortdurend ozon aangemaakt en afgebroken onder invloed van de ultraviolette zonnestraling. Op een hoogte van 25 tot 35 km is de verhouding tussen de intensiteit van de zonnestraling en het aantal zuurstofmoleculen optimaal; daar treedt dan ook de maximale ozonconcentratie op. Op grotere hoogte is de zuurstof al verdwenen en omgezet in ozon; op lagere hoogte is de zonnestraling al te veel verzwakt om het proces van ozonvorming nog effectief te laten verlopen.

Koppeling stratosfeer en troposfeer

Tegelijkertijd met het oplopen van de AO-index vond er op weergebied een sterke koppeling plaats tussen de troposfeer en stratosfeer. De graad (sterkte) van de AO-index wordt namelijk mede bepaald door de winden in de stratosfeer. Tot op heden is deze koppeling de gehele winter in stand gebleven. De koppeling was zo krachtig dat enkele “warmings” tot niets hebben geleid. Het gebeurt namelijk wel eens dat poolwervel zich verplaatst en in het gunstigste geval zich zelfs helemaal afsplitst. Dit noemen we een “Sudden stratospheric warming” (SSW). Het splitsen of verplaatsen is een gevolg van de warming.

Klimaatverandering

Er zijn geluiden dat door klimaatverandering door de mens veroorzaakte toename van kooldioxide en afname van het gas ozon, leidt in de stratosfeer tot sterkere winden. Daarmee samenhangend tot een sterkere AO-index en dus een kleinere kans op koude winters. Dit moet echter nog wel bezien worden en kan ook een natuurlijke schommeling zijn in het klimaat.

Trend winter AO-index
Een geleidelijk oplopende trend van de AO-index in de wintermaanden, vanaf 1950. Bron: Amy H Butler.

Straalstroom

De positie van de straalstroom zegt  veel over het huidige verloop van de winter. Deze winter zat deze dus bijna muurvast, strak West-Oost georiënteerd boven het Europese continent. De ene keer wat noordelijker, de andere keer wat zuidelijker. Hierdoor was het dus vaak zacht en nat in de Benelux. Ook waren er (vooral aan de zuidzijde) van de Alpen drogere periodes. Het warmbloedige Azorenhoog trok dan wat verder het continent op, als de straalstroom het op haar heupen kreeg en wat noordelijker lag. Door de sterke jet konden depressies extreem uitdiepen en ontstonden de stormen “Ciara” en “Dennis” met de nodige overlast en schade als gevolg.

Een zeer sterke straalstroom op de Atlantische Oceaan, met windsnelheden van meer dan 400 km/u zorgde voor overlast, maar ook voor een vliegrecord!

Winter verloopt tot dusver erg zacht in Europa

Afwijking max. temperatuur Europa december 2019.
Afwijking temperatuur Europa januari 2020.
Afwijking temperatuur Europa februari 2020.

Door deze samenloop van omstandigheden,hebben we in een groot deel van Europa te maken met bovennormale temperaturen. Een stevige westcirculatie is dan ook heer en meester. Deze bracht zacht, wisselvallig en vooral ook een winderig weertype.

Goed nieuws ijsbedekking Noordpool

Op de Noordpool liggen de temperaturen juist lager dan de afgelopen jaren. De koude lucht zit hier goed ingevangen door de sterke Vortex. Het ijs kon zich hierdoor beter vormen. Dat is hard nodig ook, want ook hier zien we een gemiddelde afname ontstaan van het totale ijsoppervlak.

Vanuit Helmond wens ik u een fijne dag.

Discussieer mee op ons Forum
Mocht je overigens vragen hebben of gezellig mee willen kletsen over het weer en klimaat of de polar vortex kijk dan ook eens op ons Forum! Fijne dag en ciao

Lawinegevaar, klik op kaart of link en zoek per land / locatie voor info lawinegevaar

Meer weer en foto’s vind je op Facebook Instagram en/of Twitter. Ook zijn we natuurlijk blij met steun in de vorm van LIKES en FOLLOWS. Foto’s zien we graag tegemoet op foto@alpenweerman.nl.

(Visited 4.782 times, 1 visits today)
Advertentie

6 Reactie op “Waarom verloopt deze winter zo extreem zacht in Europa?”

  • Marco
    21 februari 2020 at 20:23

    Zeer interessant stuk Arjan!

  • Wim Danhof
    21 februari 2020 at 21:21

    Wat ik nog mis in dit interessante stuk: als de winden nu uit een bepaalde richting waaien vergeleken met dezelfde richting in wat vroegere tijden, dan is het nu in diezelfde omstandigheden gewoon veel warmer. Verder herinner ik mij dat een vriend van mij die nu in Victoria meteoroloog en fysisch oceanograaf is, begin deze eeuw al promoveerde op een onderwerp dat volop inging op de uitwisseling tussen de troposfeer en stratosfeer en waarin hij meer zuidwestenwinden voorspelde voor NW Europa. Ik heb het over Michael Sigmond

    • Johann
      21 februari 2020 at 21:44

      Dank je voor de toevoeging. Natuurlijk worden diverse aspecten niet behandeld, dit zou te ver voeren en het artikel te complex maken. Daarbij is het natuurlijk complexe materie waarbij de diverse processen en teleconnecties nog onbegrepen zijn en nog veel onderzoek behoeven.

      Interessant ook studie van Michael Sigmond, ken ik persoonlijk niet dus ga ik eens op rechercheren. Je statement en wat je mist van het warmer worden van de “stroming” de afgelopen tijden is voor mij eveneens onbekend. Heb je daar een verklaring voor of evt. verwijzing naar een studie / onderzoek?

      • Wim Danhof
        22 februari 2020 at 15:44

        Dank Johann, dat is meer een ervaringsgegeven, om een voorbeeld te geven: in de jaren tachtig betekende een noordwestenwind in januari in Nederland vrijwel zeker sneeuw in mijn herinnering. Nu levert een noordwestenwind temperaturen van 2-5 graden op.

  • Wim Danhof
    21 februari 2020 at 21:30
    • Johann
      21 februari 2020 at 21:45

      … thx!

Comments are closed.

 

Advertentie

Val Thorens

Beste skioord 2023: Val Thorens

Val Thorens is zojuist voor de 8e keer uitgeroepen tot beste skigebied ter wereld. Val Thorens ligt op een hoogte van 2.300 m en is daarmee het hoogst gelegen skioord van Europa. Als eerste geopend (in november) en als laatste gesloten (in mei), biedt het skiërs een enorm speelterrein voor een onvergetelijke vakantie. Lees meer

Advertentie

SnowWorld

Wintersport in SnowWorld

Skigebied SnowWorld is hét Nederlandse skigebied met vijf skidorpen. De skiliften draaien tot ’s avonds laat en er valt voor jong en oud veel te beleven. Skiën, snowboarden, klimmen en après-skiën. Skigebied SnowWorld biedt de ultieme wintersportervaring bij jou in de buurt. Lees meer

Advertentie

Wintersportboeken

Boeken over wintersport

Of je nu nog aan je eerste afdaling moet beginnen of al een doorgewinterde liefhebber van skiën bent? Ook jij vindt hier vast het juiste boek over wintersport. Zorg dus dat je tijdens een wintersport volop van de sneeuw geniet dankzij een goede voorbereiding en inspiratie. Zo zijn er boeken over de juiste technieken en trainingen en de beste je ski-uitrusting. Bestel hier