Poolwervel pareert waarschijnlijk prik - een pas voor poging plotselinge opwarming?

Het is aftellen geblazen – over een week gaat de weerkundige winter van start! Op dinsdag 19 november schreven we al uitgebreid over hoe het begin van de winter heel interessant zou kunnen worden. Dit allemaal door een mogelijk forse opwarming in onze bovenkamer. In deze blog een update over de kansen daarop.

We beginnen deze blog met een kort overzicht van de verwachting van dinsdag, en daarna een update van hoe we er nu voor staan.

De ‘begrippen’ en een korte uitleg

Voor een introductie in het ‘weer’ in de bovenkamer, en wat de gevolgen kunnen zijn voor het weer aan de grond daarna, zie de blog van afgelopen dinsdag!

En een handig overzicht van de begrippen die in deze blog naar voren komen vind je in onze weer-wikipedia! Handig om er bij te houden als je even wilt weten wat een bepaald begrip betekent.

Wat stond er in de verwachting?

Het leek erop dat de bovenkamer van de atmosfeer een mooi Sinterklaascadeau in petto had. Het leek er namelijk op dat er in onze bovenkamer iets interessants zou kunnen gebeuren rond 5 december.

Dat zit zo: verschillende weerberekeningen verwachtten in het begin van december een forse opwarming in de stratosfeer. Daardoor zou de poolwervel een forse tik krijgen. Door deze tik zou de kans op een plotselinge stratosferische opwarming (SSW) toenemen ergens midden december. Dat zou gevolgen hebben voor het weer aan de grond. Want als er een SSW volgt, vergroot dat de kans op koude-uitbraken vanaf midden december tot februari. De koude- uitbraken zouden dan wel goed ‘gericht’ moeten zijn om kou in west-Europa te veroorzaken.

Het uitgebreide verhaal vind je in deze blog van afgelopen dinsdag! Daarnaast vind je een uitgebreide weerkaart-analyse in deze blog.

…En hoe staan we er nu voor?

We zijn nu 5 dagen verder. En dat betekent dat we ook iets ‘dichter’ bij de geplande opwarming zijn gekomen. De opwarming gaat komen… maar er zijn wel belangrijke veranderingen over hoe sterk de opwarming wordt. Om dat te laten zien, kijken we naar de weerkaarten in de bovenkamer. Dit is op basis van een Amerikaans weermodel (GFS).

Op de kaarten geven kleuren temperatuur aan. Hoe roder, hoe warmer, en hoe blauwer, hoe kouder. De zwarte lijnen laten de ‘luchtdruk’ zien in het midden van de stratosfeer (ongeveer 30 km hoogte). Verder geeft ‘L’ geeft de kern aan van de poolwervel aan. Het midden van de kaarten is de Noordpool. Europa bevindt zich aan de ‘onderkant’ van de kaart.

De berekening van dinsdag 19 november- een forse opwarming

Allereerst kijken we even naar hoe we er afgelopen dinsdag voorstonden op de weerkaarten. Daarom kijken we eerst naar de berekening gemaakt afgelopen dinsdag (19 november) voor Pakjesavond, 5 december. Zoals hieronder te zien is, laat die berekening een forse opwarming zien nabij Azië. Daar stijgt de temperatuur in de bovenkamer naar rond het vriespunt! Ook zien we een relatief kleine, beschadigde ‘poolwervel’ (de ‘L’ op het kaartje hieronder).

Als deze opwarming zo zou uitkomen, dan zou de poolwervel een forse klap krijgen. Met een kans op een ‘officiële’ plotselinge stratosferische opwarming enkele dagen of weken erna. Om dat te krijgen moet grof gezegd de poolwervel helemaal ‘vernietigd’ zijn. Dat is in de verwachting hieronder nog niet zo.

Geopotentiale hoogte op 10 hPa (maat voor luchtdruk op 30 km hoogte; zwarte lijnen, in kilometers) en temperatuur (kleuren; in graden Celsius) op 5 december 2019 12:00 uur lokale tijd, volgens het GFS-weermodel (run 19 november 13:00 lokale tijd).

En op 24 november… opwarming foetsie of niet?

We kijken nu nog steeds naar dezelfde dag – pakjesavond (5 december). Maar nu pakken we er een run bij die een stuk ‘nieuwer’ is, de berekening van 24 november. Deze berekening zou betrouwbaarder moeten zijn. Dit is omdat hoe dichter je bij de ‘uitkomst’ komt (hier 5 december), hoe betrouwbaarder de berekeningen moeten zijn.

Als we kijken naar het kaartje hieronder (nieuwe berekening), en die vergelijken met het kaartje hierboven (oude berekening), dan zien we een overeenkomst, maar ook een aantal verschillen. De overeenkomst is dat we nog steeds een opwarming zien over Azië. Alleen deze is nu veel minder krachtig volgens de ‘nieuwe’ berekening. De temperatuur stijgt nog ‘maar’ tot -20 graden.

Daarnaast is de poolwervel (de ‘L’) in de nieuwe berekening een stuk groter. Dat is te zien aan dat de zwarte ringen die om de poolwervel heen zitten. Die ringen een stuk ‘ruimer’ in de nieuwe berekening vergeleken met de oude berekening (kaartje hierboven).

Geopotentiale hoogte op 10 hPa (maat voor luchtdruk op 30 km hoogte; zwarte lijnen, in kilometers) en temperatuur (kleuren; in graden Celsius) op 5 december 2019 12:00 uur lokale tijd, volgens het GFS-weermodel (run 19 november 07:00 lokale tijd).

Steeds minder krachtig

We zien dus dat de ‘nieuwe’ berekening’ een stuk minder krachtige opwarming laat zien dan de ‘oude’ berekening. Het opvallende is dat, als we de berekeningen van alle dagen van 19 tot 24 november pakken, iedere nieuwe berekening een minder sterke opwarming verwacht.

Daarom heeft de opwarming ook steeds minder invloed op de poolwervel. Ook veel berekeningen van andere weermodellen als het GFS-weermodel laten geen krachtige opwarming meer zien. Natuurlijk kan het een en ander nog wel veranderen (het is nog geen 5 december), maar omdat de trend is dat de opwarming steeds minder krachtig wordt, is een forse opwarming niet meer waarschijnlijk.

Gevolgen

Kortgezegd kunnen we zeggen dat het nog steeds vrij zeker is dat er een opwarming erkomt. Maar de berekeningen laten de opwarming nu zo ‘zwak’ zijn, dat deze nog maar weinig invloed heeft op de poolwervel. Daarom is ook de kans op een SSW mid-december een stuk kleiner geworden. Oftewel: de poolwervel deelt waarschijnlijk geen ‘sinterklaascadeaus’ uit op Pakjesavond. Hulp vanuit de bovenkamer voor komende winter hoeven we de komende weken dus nog niet te verwachten.

Meediscussiëren over de ontwikkelingen in de ‘bovenkamer’? Dat kan op ons Forum!