Lage Landen: aanhoudende droogte en zeer warm

Het wordt een beetje eentonig om een weerbericht te schrijven. Het weerbeeld valt deze zomer namelijk steeds in herhaling. In een paar woorden kunnen we het als volgt omschrijven. Zon, droog, steeds warmer en daarna een afkoeling met wat meer bewolking en als je geluk hebt een bui. Vervolgens begint de cyclus weer opnieuw. Met als resultaat dat we met een grote droogte te maken hebben en een persistent weerpatroon wat maar niet wil veranderen.

Hitte en droogte in Zuid en Zuidwest Europa

De basis van het droge en vaak warme zomerweer ligt eigenlijk in het zuiden. Daar is het al de gehele zomer gortdroog en die droogte heeft ook invloed op de temperatuur. Een droge ondergrond geeft immers nauwelijks verdamping en in combinatie met hogedrukgebieden loopt de temperatuur dus verder op. Er zijn dan ook al diverse warmterecords gesneuveld en nog problematischer is de extreme droogte, waar ook geen einde aan lijkt te komen. Die droogte zit in grote delen van Europa, met uitzondering van noordwest en Noord Europa.

Oorzaak “persistent” weerpatroon is tweede straalstroom

Het KNMI lanceerde onlangs een interessant artikel over een tweede straalstroom. Hittegolven (en dus warmer weer) maken tijdens dit fenomeen meer kans. De straalstromen boven Eurazië – grote luchtstromen op 5 tot 10 kilometer hoogte – zijn aan het veranderen. Periodes waarin de straalstroom zich in tweeën splitst en zo een dubbele straalstroom vormt, worden langer. Deze langere periodes met een dubbele straalstroom verklaren de stijgende trend van hittegolven in West-Europa bijna volledig. En ze verklaren ongeveer 30 procent van de stijgende trend over heel Europa.

In het kort betekent dit dat storingen ons moeilijker kunnen bereiken omdat de straalstroom iets noordelijker ligt. Een ander gevolg is dat de warme (sub)tropische lucht uit het zuiden, noordelijker komt te liggen. Het “mooie” is nu dat we beide fenomenen deze zomer terug zien. Tot een hittegolf kwam het (net) niet, maar zeer warm wordt het soms wel. Eigenlijk zien we hiervan al een kleine scheiding boven Nederland. We hebben best vaak te maken met een tweedeling in de temperatuur. In het noorden is het vaak gematigd zomers warm, terwijl het zuiden en zuidoosten eigenlijk regelmatig een temperatuur hebben boven de norm. Dit heeft dan weer te maken met de westelijke (wind van zee) windrichting die domineert en het soort ondergrond. Daarmee helpt de droge ondergrond ook nog eens mee.

De storingen met koelere oceaanlucht zien we wel steeds terug deze zomer, maar omdat de straalstroom dus noordelijker ligt, komen ze verzwakt door, waardoor de neerslagactiviteit er grotendeels uit is. Dat is dan weer te verklaren aan het huidige persistente hogedrukregime. De hogedrukgebieden liggen wat noordelijker op de Atlantische Oceaan en buigen alle actieve neerslag naar Scandinavië. Daar dus een sombere zomer tot nu toe.

Droogte wordt langzaamaan problematisch

Omdat de storingen dus steeds weinig neerslag brengen, begint de droogte nu echt een rol te spelen. Het grondwaterpeil wordt steeds lager, het peil van de rivieren zakt en de natuur gaat nu al in de overlevingsmodus. De herfst treed dus vroeg in dit jaar. Bomen laten hun blad vallen en de natuur ziet er nu al mediterraans uit. Lees dor.

Vandaag zon en bewolking, warmer

Tussen een lagedrukgebied op de Noordzee en een hogedrukgebied bij de Azoren met uitloper boven de Lage Landen wordt steeds warmere (sub)tropische lucht aangevoerd. Een koufront met daarachter veel koelere lucht komt langzaam dichterbij en zal ons donderdag gaan bereiken. Met een zuidwestelijke stroming gaan de temperaturen dan ook in de lift. Vandaag zien we nog wat (hogere) bewolking terug als gevolg van het warmtefront die passeert. Het blijft bijna overal droog. Verder zijn er flinke perioden met zon. Het noorden maakt een kleine kans op wat gespetter. De temperatuur loopt vandaag uiteen van 22 tot 29 graden. Er staat een matige zuid tot zuidwestenwind en aan de kust is deze soms vrij krachtig. Aan de noordwestkust lokaal krachtig, 6bft.

Woensdag en donderdag lokaal tropisch warm

Woensdag wordt een zeer zonnige dag. Enkele hoge wolkensluiers of wat middelbare bewolking verstoort de pret niet en de temperatuur loopt nog verder op. Het wordt 22 tot 25 graden op de Wadden, net geen 30 graden in De Bilt en rond 32 graden in het zuiden. Op een enkele plek in het zuiden is een afgeronde 34 graden niet uitgesloten. De wind is vaak zwak, tot matig en is eerst zuidwestelijk en later op de dag variabel van richting.

Donderdag bereikt in de loop van de dag het koufront ons land. Er is een mix van zon en bewolking en in de ochtend valt lokaal in het westen een bui. Geholpen door de dagelijkse gang kan later op de dag de buienactiviteit in de (zuid)oostelijke helft gaan activeren, met enkele regen en/of onweersbuien. De meeste activiteit zit wederom in Duitsland. Afhankelijk van de hoeveelheid bewolking, neerslag en zonneschijn kan de temperatuur nog oplopen tot tropische waarde in het oosten. In het westen is het al flink koeler. De wind draait al snel naar west tot noordwest.

Nieuw hogedrukgebied, herhaling van zetten

Vanaf vrijdag komen we langzaam onder invloed van een nieuw hogedrukgebied. De stroming is eerst echter nog noordelijk waardoor de temperatuur zeker in de noordelijke helft wat achter blijft. Vrijdag kan er eerst nog een (onweers) bui vallen. Vanuit het westen komt er steeds meer zon. Het kwik ligt tussen 19 graden op de Wadden en 23 lokaal in het zuiden. Zaterdag en zondag is het overal droog met zon, de temperatuur verandert nauwelijks.

Volgende week oplopende temperaturen, opnieuw tropisch warm?

Hogedrukgebieden zijn en blijven voorlopig heer en meester. Een filiaal maakt de oversteek naar Centraal Europa en dat betekent dat de wind weer gaat draaien naar een oostelijke richting. Warme, continentale en daarmee droge lucht gaat steeds meer binnenstromen en de temperatuur gaat alweer in de lift. Vooral het Amerikaanse weermodel GFS zinspeelt op een langere periode met hoge temperaturen waarbij in deze berekeningen een eerste officiële hittegolf niet uitgesloten is. Het Europees weermodel ECMWF is hiermee wat terughoudender, maar ook hier zien we weer warmte oprispingen terug. Dat zou dan wel een trendbreuk zijn, want meestal komt de koelere oceaanlucht er (net) op tijd in en wordt een (regionale) hittegolf voorkomen. Bovendien zit de operationele run van het Amerikaans weermodel stelselmatig te hoog in de berekeningen. Daar hebben we eerder over geschreven. Met de warmte dichtbij en de droge ondergrond is het “gevaar” voor een (regionale) hittegolf echter nog niet geweken.

Dus mogen we al met al zeggen dat de zomer in de Benelux het eigenlijk zeer goed doet. Bijna elke dag flink wat ruimte voor de zon. Zeer droog en temperaturen die in een groot deel van het land behoorlijk zomers zijn, met af en toe hete uitschieters. Het noorden blijft soms wat achter, maar kijken we naar de klimatologische maxima dan is dat verschil wel te verklaren. De verschillen zijn deze zomer soms wel groter, omdat het in het zuiden vaak nog wat warmer verloopt. We zien deze verschillen vaker terug bij een (zwakke) westelijke wind. Het zuidoosten profiteert dan net wat meer van het landklimaat en er is nog meer profijt hiervan op de droge (zand)gronden.

Tenslotte nog de pluim

Vanuit Stiphout wens ik u een prettige dag!

Foto uitgelichte afbeelding: Ton Wesselius.