Het weerjaar van 2019 kende vele hoogtepunten. Van aanhoudende Föhnstorm tot lichtende nachtwolken. En van zinderende hitte in juli tot recordhoeveelheden sneeuw in Oostenrijk begin dit jaar. In dit overzicht nemen we u terug in de tijd en kun je de mooiste foto’s vinden. Maar ook een link naar memorabele weerberichten zoals de ‘Snowmageddon’ in de Oostenrijkse Alpen.

Winter (januari – februari)

De spanningen waren even hoog gespannen. De ‘Polar Vortex’ zou gaan eind 2018 gaan breken waardoor de kansen op een periode van winterweer toe zouden nemen. Helaas voor de winterliefhebber in de lage landen was de luchtdrukverdeling niet gunstig en bleef een langere periode met winterweer uit.

Alpen: noordkant alpen sneeuwden in

Direct aan het begin van het jaar hadden we te maken met een koude noordelijke stroming. Deze koude lucht botste op de Alpennoordkant en zorgde voor een periode van intensieve ‘Nordstau’. Tot in de dalen viel er 1 tot 2 meter sneeuw. Hogerop viel er 2 tot 4 meter sneeuw. Al deze sneeuw zorgde ook voor het allerhoogste niveau van lawinegevaar (niveau 5) en een aantal dagen waren wegen gesloten en dorpen ingesloten. Zo was Obertauern een tijd afgesloten van de buitenwereld.

In februari was het in de Alpen in eerste instantie relatief ‘normaal winterweer’ met geregeld sneeuwval, een (stevige) föhn en dagen met ‘Kaiserwetter’. Toch kregen de Alpen ook eind februari te maken met een warmbloedig hogedrukgebied en dus lenteachtig ‘Kaiserwetter’.

Benelux: Kort winterweer, februari record zacht

De noordelijke stroming zorgde begin januari in de Lage Landen vooral voor wat turbulent ‘herfstweer’. Sneeuw viel er in de Benelux vooral in de Ardennen en Hoge Venen. Toch brak er eind januari een wat koudere periode aan en viel er geregeld wat sneeuw in de lage delen van Nederland en België. De laagst gemeten temperatuur was -10.2 graden.

Lang duurde deze winterse speldenprik niet. Eind februari begon de lente zowaar met recordhoge temperaturen voor de tijd van het jaar. De ‘februari-lente’ bracht maxima van 16 tot 18 graden. Het contrast met een jaar eerder kon haast niet groter zijn toen we te maken kregen met een koude oostelijke wind.

Op 27 februari werd het lokaal 20 graden en oude records werden verpulverd. De maandgemiddelde temperatuur was zeer zacht met 6.1 graden t.ov. 3.1 graden normaal. Dit was het eerste teken aan de wand, zo bleek later in juli, van recordwarmte in 2019.

Voorjaar (maart-mei)

Alpen: nieuwe sneeuwdump in april

De grote hoeveelheden sneeuw smolten niet zomaar weg. In maart kregen we te maken met sneeuw, maar ook lenteachtige condities. Daarnaast trok er nog een storm over de Alpen. Stormdepressie ‘Eberhard’ trok noordelijk langs de Alpen. Windstoten tot 160 km/h werden er gemeten aan de noordkant van de Zwitserse Alpen.

Toch was het nog niet helemaal klaar met de sneeuw in de Alpen. Begin april stond er nog een echte sneeuwdump op het programma. Ditmaal ging het om een ‘Sudstau’ waardoor er aan de zuidkant van de Alpenhoofdkam 1.5 tot 2.5 meter sneeuw viel. Zo viel er bij Johann in Termen ook weer veel sneeuw wat deze mooie video opleverde:

Het was dan ook niet zo vreemd dat er aan het einde van deze winter recordhoeveelheden sneeuw liggen op sommige gletsjers en Alpenhochstrassen. Zo ligt er op de Stubaier Gletscher meer dan 6 meter sneeuw aan het einde van de winter. Maar het mocht niet baten, later zou de zomer weer behoorlijk warm worden. Je kunt het je bijna niet voorstellen maar zelfs deze huizenhoge sneeuwlaag op 3000 meter hoogte verdween.

Benelux: droge en zachte lente

Maart ging verder waar februari gebleven was. De eerste helft van maart was wisselvallig waarna het in de tweede helft rustiger werd. Met een maandgemiddelde temperatuur van 8 graden t.o.v. 6.2 graden normaal was het weer een zachte maand. Daarnaast kon de balans van de winter opgemaakt worden. Met een ‘Helmann-koudegetal’ van 12.1 komt de winter van 2019 op de 10e plek van zachtste winters sinds de start van de metingen.

Ook april was zacht met veel zonuren en een maandgemiddelde temperatuur van 10.9 graden (normaal 9.2 graden). In de eerste week van april werden de eerste temperaturen boven de 20 graden gemeten sinds 27 februari. Pasen verliep zomers warm met maxima tussen de 20 tot 26 graden. April was ook de start van een drogere periode waarbij er landelijk maar 27 mm viel (normaal 44mm). Na het droge jaar van 2018 bleek ook 2019 voorlopig het watertekort nog niet te kunnen compenseren.

Toch waren niet alle maanden van het voorjaar zacht. Zo was mei 2019 de eerste maand sinds maart 2018 die koeler verliep dan normaal (10.9 graden t.o.v. 13.1 graden normaal). Dit kwam vooral door een noordelijke stroming die ons 10 dagen lang koelere lucht bracht. De lucht was zelfs zo koud dat er op 4 mei sneeuw viel in de Limburgse heuvels. Op de Vaalserberg viel zo’n 4 centimeter sneeuw volgens L1.  In de tweede helft van mei werd het rustiger en warmer waarbij er gemiddeld minder neerslag viel da normaal. De meeste neerslag viel op 26 en 28 mei met stevige buien.

Zomer (juni-augustus)

Alpen: extreme hitte

Juni begon in de Alpen meteen warm. Zo konden we eind juni al de eerste hittegolf van de zomer noteren. Een hogedrukgebied boven Europa zorgde voor stabiel en warm weer. In de Alpen werden er in deze periode diverse hitterecords verbroken. Temperaturen boven de 38 graden in de Zwitserse dalen waren geen uitzondering. Maar niet alleen in de dalen was het warm. Ook op grote hoogte was het bijzonder warm. Op 1600 meter hoogte werd het op veel plaatsen in de Alpen maar liefst 26-27 graden! De vele sneeuw die in de winter was gevallen smolt in rap tempo weg.

Säntis (2500m) op 22 mei (links) en 26 juni (rechts)

De warmte werd begin juli kort verdreven door stevige onweersbuien, maar al snel wist een nieuw hogedrukgebied zich te ontwikkelen boven Europa. Nieuwe recordwarmte was in de maak met de aanvoer van warme lucht afkomstig van de Sahara. In de dalen werd het op diverse plaatsen 38 graden of warmer. Maar ook op hoogte werd het weer warm. De 0-gradengrens schoof richting de 4600-5000 meter en zo werd het bijvoorbeeld 10 graden op de Kleine Matterhorn (3850m hoogte!).

Augustus begon wat wisselvalliger waarbij er halverwege de maand weer sneeuw viel op de hogere toppen. Maar eind eind augustus werd het opnieuw hoogzomer.

Benelux: hitterecords, toenemende droogte en lichtende nachtwolken

Na de droge zomer van 2018 werd 2019 ook een bijzondere zomer. Het neerslagtekort liep alweer steeds verder op tot er halverwege juni stevige onweersbuien over het land trokken. Bij deze pittige buien kwamen zelfs geregeld tornado’s voor. MeteoGroup heeft uiteindelijk van een tornado een pad van 90 kilometer vastgesteld! Uiteindelijk was juni gemiddeld wat natter dan normaal, maar de verschillen waren regionaal groot. In het oosten en zuidoosten heerste nog altijd droogte, terwijl er in Noord-Holland 140-150 mm aan neerslag viel. Juni werd uiteindelijk de warmste junimaand ooit gemeten met een gemiddelde temperatuur van 18.1 graden.

In Juni was er nog iets bijzonders te zien in de lucht. De avonden en vroege ochtenden in het voorjaar en vroege zomer zijn bij uitstek de momenten dat lichtende nachtwolken zichtbaar kunnen zijn. Deze wolken vormen op stofdeeltjes op 80 km hoogte in de atmosfeer. Na zonsondergang of voor zonsopkomst verlicht de zon deze wolken nog van onderaf terwijl alle andere wolken donker zijn. Vaak zien we ze in Nederland en België aan de noordelijke hemel op 10-30 graden van de horizon. Deze bijzondere wolken waren een aantal keer te zien, maar op 21 juni kwam het tot een prachtig schouwspel. De Lichtende Nachtwolken waren niet aan de noordelijke horizon te zien, maar overal. Van de zuidelijke hemel tot de noordelijke!

Timelapse van de lichtende nachtwolken:

Juni was al een warme maand, maar toen moest de echte hitte nog komen. De eerste helft van juli verloopt nog koel (15.8 graden in Leeuwarden op 8 juli), maar als ik het weerbericht voor 24 juli aan het voorbereiden ben kan ik de weerkaarten in eerste instantie niet geloven. Staan daar nu echt 40+ers op de kaarten? De zoektocht naar processen die meestal dit soort verwachtingen temperen leverde niets op. Er werden geen onweersbuien in Noord-Frankrijk verwacht die hogere bewolking onze kant op brengen en er was ook geen andere bewolking in de buurt. De zeewind zou niet of nauwelijks op gang komen (koele werking vanaf zee). Deze bracht uiteindelijk enigszins verkoeling in het zuidwesten, maar niet in Noord-Brabant, Gelderland en Limburg. Daar waar de record hoge temperaturen zijn gemeten.

Uiteindelijk werd de hoogste temperatuur (Deelen niet meegenomen) 40.7 graden! Het oude record van Warnsveld (38.6 graden) wordt 3 dagen op rij verpulverd.

De maximumtemperaturen van 24, 25 en 26 juli in Nederland:

Het bijzondere was dat dit niet alleen op 1 dag plaatsvond, maar dat 3 dagen op rij weerstations het oude Warnsveld record uit 1944 hebben overschreden. Met name de nacht naar 25 juli blijft mij bij als de thermometer in mijn tuin nog altijd +33 graden aanwijst rond 23:00. Slapen doen veel mensen niet of nauwelijks, het ‘koelde’ af naar 20-26 graden. De hittegolf werd hierdoor al direct in de vroege ochtend van 26 juli gehaald in de Bilt terwijl de dag nog moest beginnen.

Na de extreme hitte nam de zomer tijdelijk wat gas terug. Augustus begon wat wisselvalliger en ook de temperaturen gingen richting normale waarden voor de tijd van het jaar. Ook kon in sommige delen van het land het neerslagtekort wat weggewerkt worden. Toch bleef het oosten en zuidoosten van het land droog en liep het neerslagtekort alleen maar verder op. In de tweede helft van augustus kwam het tot een tweede landelijke hittegolf. Iets wat nog maar 4 keer eerder is gebeurd in 100 jaar!

Herfst (september-november)

Alpen: Südstau en Föhnstormen bepalen het weerbeeld

De eerste sneeuw viel al begin oktober en ook prachtige herfstdagen kwamen voor. Toch liet de herfst in de Alpen zich vooral kenmerken door een bijzondere periode van (sterke) Südfohn en Südstau eind oktober en begin november. Een aantal keer op rij weten lagedrukgebieden via Frankrijk en de Middellandse Zee bij Italië uit te komen. Door de opstuwing van de warme vochtige lucht (in de winterverwachting bespraken we al de mogelijke gevolgen van de 2 graden warmere zee) vielen er enorme hoeveelheden sneeuw aan de zuidkant van de Alpen. 1 tot 2 meter in 24 uur tijd kwam geregeld voor. Recordhoeveelheden sneeuw werden er gemeten voor deze tijd van het jaar.

Naast de vele sneeuwval stond er ook een (sterke) föhnwind doordat de drukverschillen tussen de noord- en zuidzijde flink opliepen door de zuidelijke stroming. Geregeld werden er windstoten van 150 tot 200 km/h uur gemeten op de bergtoppen. Het was dan ook geen verassing dat het lawinegevaar omhoog ging, wegen dicht gingen en de stroom soms uitviel. ‘Helaas’ voor de winterliefhebber kwam de sneeuw net te vroeg. De meeste sneeuw was eind november in de lagere delen alweer weggesmolten.

Benelux: geen nazomer, aan de kust veel neerslag

In september hadden we geregeld rustige herfstdagen, maar van een echte nazomer met dagenlang stabiel nazomerweer was niet echt sprake. Zo viel er in september meer neerslag dan normaal, maar was de gemiddelde temperatuur van 14.5 graden precies normaal voor de tijd van het jaar.

Oktober daarentegen was een stuk zachter waarbij er met name aan het begin van de maand veel storingen overtrokken. Dankzij het relatief warme zeewater viel er in de kustregio’s veel neerslag. In het noordwesten werden deze maand hoeveelheden van 120 tot 220 mm neerslag gemeten!

December: zachte afsluiting van 2019

Alpen: nog altijd die föhn

In december gaat de föhn gewoon door waar het in november gebleven was. Halverwege december gaan de Alpen weer door een meerdaagse periode van een (zeer) zware föhn. Windstoten van 170 tot boven de 200 km/h werden er gemeten. Door de föhn werd het in diverse dalen 18 tot 20 graden. Zelfs in de nachten koelde het met een sterke föhn niet of nauwelijks af. De sneeuw verdween in de lagere delen dan ook. Met name de noordkant van de Alpen hadden het zwaar.

Door de steeds maar terugkerende Südfohn dooide de sneeuw met de warme föhnwind flink weg. Vlak voor de Kerstperiode zorgde een noordelijke stroming en Nord(west)stau voor de nodige sneeuw aan de Alpennoordkant. Het zuiden heeft met al die Südstau nog meer dan genoeg sneeuw. De Alpen hadden de laatste week van 2019 te maken met onvervalst Kaiserwetter.

Benelux: zacht slot en winter ver weg

In de Lage Landen heeft de winterliefhebber het zwaar. Er viel weliswaar wat sneeuw in de Ardennen, maar ook die sneeuw is ondertussen alweer gesmolten. In Nederland werden er halverwege december wat natte sneeuwvlokken in Groningen waargenomen en de vroege vogels moesten af en toe krabben. De laatste dagen vroor het licht, maar van echt winterweer is tot nu toe geen sprake in de Lage Landen. Op het moment van schrijven is de maandgemiddelde temperatuur van de Bilt 5.9 graden t.o.v. 3.7 graden normaal.

Dit was het jaaroverzicht van het weer in 2019 in de Alpen en Benelux. Wat herinnert u zich nog van het weerjaar 2019? Laat het vooral weten in het speciale forum topic (https://www.alpenweerman.nl/community/weercafe/de-hoogtepunten-van-het-weerjaar-2019/)

Via deze weg wil ik alle fotografen en volgers bedanken voor de vele mooie weerfoto’s die zijn opgestuurd dit jaar. Graag ontvangen we in 2020 weer vele nieuwe mooie foto’s via foto@alpenweerman.nl of onze social media kanalen! Voor nu alvast een goede jaarwisseling en op naar een mooi 2020!