Droogte in Nederland: historische zomer in de maak?

We beleven al een geruime tijd droog en warm weer in Nederland. Voor sommigen bevalt dit met ons Nederlandse wisselvallige klimaat uiterst goed. Aan de andere kant zijn er ook die verlangen naar het broodnodige hemelwater. De droogte is in Nederland eigenlijk ‘echt’ begonnen in juni en lijkt in ieder geval tot augustus door te gaan. De zomer wordt steeds historischer in het perspectief van de droogte. Vandaar dat we in dit artikel dieper ingaan op de huidige staat van de droogte en of het te relateren is in klimaatverandering, maar ook de positieve en negatieve gevolgen die deze droogte heeft. Uiteraard blikken we ook vooruit of we nog eens serieuze neerslag kunnen verwachten de komende dagen.

De huidige staat van de droogte

Wat is het neerslagtekort?

De droogte wordt over het algemeen gekenmerkt door het zogenaamde neerslagtekort in mm. Het huidige neerslagtekort wordt door het KNMI dagelijks bepaald op basis van 13 stations in Nederland (meer informatie: KNMI-website). Het verschil wordt berekend tussen de hoeveelheid neerslag en de berekende verdamping. Dit laatste is onder andere afhankelijk van de temperatuur en hoeveelheid zonneschijn, maar ook het bodemtype en welke begroeiing erop staat. De verschillen tussen verdamping en neerslag worden elke dag bij elkaar opgeteld gedurende de periode van 1 april t/m 30 september (grofweg het groeiseizoen van gewassen) om het huidige neerslagtekort te krijgen.

Huidige staat van neerslag(tekort):

De droogte is in Nederland eigenlijk pas ‘echt’ begonnen in juni. Waar mei nog gekenmerkt werd door diverse (onweers)buien, worden juni en juli gekenmerkt door de invloed van hogedrukgebieden. Als gevolg hiervan trokken depressies en regengebieden met een grote boog om onze regio heen. Als we de regenval bekijken van 1 april t/m 21 juni voor 5 KNMI stations kun je goed zien dat vanaf juni de neerslagpieken duidelijk afwezig of heel klein zijn.

De weinige neerslag heeft er dus voor gezorgd dat het neerslagtekort alleen maar groter is geworden de afgelopen weken. Onderstaande figuur laat het neerslagtekort zien (dus neerslag en verdamping meegenomen) van het KNMI. In april en mei viel er geregeld neerslag waardoor de zwarte lijn naar beneden ging, maar vanaf juni zijn deze ‘dipjes’ nauwelijks meer terug te vinden.

Als we dan kijken naar de totale neerslag van 1 april t/m 21 juli en deze vergelijken met de voorgaande jaren is goed te zien dat 2018 duidelijk bij de extreme jaren hoort. Het jaar 2018 en het gemiddelde van de beschikbare jaren zijn rood gekleurd. Let wel: dit is enkel neerslag, dus verdamping is niet meegenomen in deze grafieken. Voor een afbeelding met hoge resolutie kun je op de link in de beschrijving klikken (dan zijn de jaren goed zichtbaar)

Wat onder andere opvalt in de vorige 3 grafieken is dat de hoeveelheid neerslag van dit jaar in Maastricht niet eens de top 10 van droogste jaren valt (12e plek). Dit komt waarschijnlijk deels door de onweersbuien begin mei die voor veel neerslag gezorgd hebben. Daarnaast verschilt het per station of er meer of minder neerslag is gevallen dan het recordjaar per station. Dit laat zien dat de regionale of lokale verschillen toch best groot kunnen zijn. Onderstaande afbeelding laat dit ook zien voor de totale neerslag van diverse KNMI stations over de periode van 1 april t/m 21 juli. Per station is de neerslag van deze periode gegeven en het gemiddelde over de periode van 1 april t/m 31 juli.

Gevolgen droogte:

Landbouw

De gevolgen van de droogte worden op diverse plaatsen steeds meer zichtbaar en merkbaar waaronder in de landbouw. Gras dat bijvoorbeeld niet genoeg groeit waardoor vee minder kan grazen, of (jonge) gewassen die te weinig water krijgen. In dit laatste speelt de ondergrond vaak ook een belangrijk rol. Aan het oppervlak zijn veel gronden droog op het moment, maar het grondwater kan voor veel planten nog binnen bereik liggen. Dit heeft natuurlijk te maken met de diepte van het grondwater, maar ook met de zogenaamde ‘capillaire werking’.

Tussen de ruimtes van bodemdeeltjes (zandkorrels bijvoorbeeld) kan grondwater omhoog komen. Per bodem verschilt het hoe ver grondwater nog omhoog kan komen. Bij grof zand kan er bijvoorbeeld over een afstand van zo’n 50 cm tussen de wortels en het grondwater nog 1 mm/dag geleverd worden. Bij löss (in Limburg te vinden) en zware klei kan deze afstand rond de 160 en 25 cm zijn . Een droge bovengrond hoeft dus niet direct grote problemen te leveren als de capillaire werking voldoende is voor de gewassen.

Daar waar verschillende bodems dicht bij elkaar liggen kunnen er mooie patronen zichtbaar worden. Zo kunnen oude landschappen zichtbaar worden in de droogte. Onderstaande afbeelding laten een akker zien waar de contouren van het landschap van voor de ruilverkaveling te zien zijn. De oude gedempte sloten bestaan blijkbaar uit een ander bodemtype waar de gewassen op dit moment beter op groeien.

Waar sommige boeren moeite hebben met hun gewassen te laten groeien is de droogte dit jaar over het algemeen goed voor fruittelers en wijnboeren. Door de droogte gaan de vruchten minder snel schimmelen of rotten en met het geven van extra water kunnen de vruchten goed groeien . De druiven kunnen met dit droge warme weer ook goed rijpen.

Waterstanden

Naast de landbouw is een direct gevolg van droogte een lagere waterstand. Diverse sloten vallen al droog met alle gevolgen van dien voor de flora en fauna. Zo werden afgelopen week zeldzame vissen uit bijna drooggevallen beekjes verplaatst naar diepere beken .

Een ander gevolg van lagere waterstanden is het opdrogen van dijken. Vooral veendijken worden zwakker bij droogte en kunnen in het ergste geval breken (een voorbeeld is Wilnis in 2003). Vandaar dat er op diverse plaatsen dijkcontroles plaatsvinden en de dijken soms natgehouden worden .

Doordat de waterstanden lager worden kunnen sommige schepen ook minder vervoeren. Als voorbeeld kwam afgelopen week in het nieuws het bericht dat benzinepompen minder benzine kunnen krijgen doordat schepen minder konden vervoeren. Als gevolg konden er hier en daar tekorten aan brandstof ontstaan. Daarnaast ligt verzilting in de kustregio’s op de loer. Bij lagere rivierstanden kan zeewater vanuit de riviermonden verder landinwaarts stromen doordat rivieren minder tegendruk geven aan de zee. Zo nam de concentratie zoutgehalte in de Lek bij Kinderdijk in 28 dagen toe van zo’n 80 mg/L naar zo’n 100 tot 150 mg/L. De dagelijkse variabiliteit door eb en vloed neemt hier ook toe waardoor de pieken soms als boven de 150 mg/L uitkomen. In de Rijn in Wijk bij Duurstede nam de concentratie toe van ongeveer 75 mg/L naar bijna 100 mg/L . Ter info: zoet water bestaat voor minder dan 150 mg/L en matig zoet uit 150-300 mg/L aan zoutgehalte.

Met deze gevolgen nemen waterschappen en instanties maatregelen. Zo wordt er bijvoorbeeld zoet water vanuit de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal naar het Rijnland gepompt om de verzilting tegen te gaan. Het IJsselmeer geldt in Nederland ook als grote buffer voor zoet water. Vandaar dat het peil de laatste dagen omhoog is gebracht. Afhankelijk van de aanvoer van de Rijn en het neerslagtekort moet deze buffer aangesproken gaan worden . De Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) kondigde dan ook afgelopen week ‘code geel’ af voor watermanagers. Daarnaast gelden er ook in diverse regio’s sproeiverboden en vragen drinkwaterbedrijven aan de gebruikers zuinig te zijn met water.

Overige gevolgen

Op de lange termijn zou het kunnen zijn dat energiecentrales minder koelwater mogen lozen in de Nederlandse wateren. Dit om de waterkwaliteit te waarborgen. Warmer water heeft namelijk een lager zuurstofgehalte waardoor vissen in de problemen kunnen komen. Daarnaast bestaat de kans bij te warm water dat algengroei sterk toeneemt. Als energiecentrales minder koelwater mogen lozen dan kan dit gevolgen hebben voor de energieproductie in Nederland. Maar zo ver is het gelukkig nog niet. De laatste keer dat dit speelde was in 2003.

Ook zijn er voor diverse sectoren positieve gevolgen. Zwembaden, strandtenten en andere ondernemingen die afhankelijk zijn van mooi weer kunnen volop profiteren van dit aanhoudende mooie weer! Daarnaast konden de wespennesten zich goed ontwikkelen dit voorjaar dankzij de droogte. Dat is misschien niet voor iedereen een positieve ontwikkeling, maar wel als je niet van muggen houdt die bijvoorbeeld op het menu van wespen staan.

Naast de weinige neerslag van de afgelopen weken heeft de zon ook overuren gemaakt. Zo scheen de zon in de Bilt in mei 283 en juni 205 uur t.o.v. 207 en 194 uur normaal. Maar in juli werden al 242 zonuren gemeten t.o.v. 206 uur normaal voor deze maand. Dus met nog ruim een week te gaan heeft de Bilt al ruim 17% meer zonuren in juli dan normaal. Dit is dan weer goed nieuws voor de eigenaren van zonnepanelen. Hierdoor zou er volgens Essent zo’n 13% meer opbrengst zijn dan het langjarig gemiddelde.

Verder neemt de kans op natuurbranden wel steeds meer toe. Dit geldt niet alleen in Nederland, maar ook andere landen in onze regio hebben te maken met droogte en warmte. Zo kampen ze in bijvoorbeeld Zweden met vele bosbranden tot aan de poolcirkel door de aanhoudende droogte en warmte (in Lapland is het zomers warm). Bij onze Zuiderburen is het vooral in de westelijke helft uiterst droog en ook daar lijkt de droogte de komende dagen toe te nemen.

Klimaatverandering, of samenloop van omstandigheden?

Wanneer een situatie als deze zich voordoet ontstaat de vraag: komt dit door klimaatverandering of niet? Volgens het KNMI is er op dit moment geen trend te bespeuren in het aantal droge jaren . Zo behoren 1911, 1921, 1947, 1959 en 1976 tot de ’topjaren’ van droogte in Nederland. Het KNMI stelt dat de huidige droogte niet in verband te brengen is met klimaatverandering, maar wel dat in de toekomst de kansen op droogte groter wordt.

Deze droogte lijkt dus vooral een gevolg te zijn van de huidige situatie van hogedrukgebieden, warmte, veel zon en uiteraard weinig neerslag. Een droogte met een tekort als deze in de derde week van juli komt statistisch gezien overigens maar eens in de 50 jaar voor.

Komt er nog regen?

Dan blikken we nu nog even vooruit naar de regenkansen voor de komende dagen. Vaak werden de kansen op regen ‘weggepoetst’ door de modellen op het moment dat het zou gaan gebeuren. En ook nu zien we nog geen overtuigende periode met regen in de verwachtingen, al kan er vandaag (zondag) lokaal weer een bui ontstaan. De hogedrukgebieden blijven ons beïnvloeden waardoor storingen om ons heen bewegen. Wel lijkt vanaf volgende week een lagedrukgebied op de Atlantische Oceaan wat druk uit te gaan oefenen op de blokkade. Hierdoor stijgen de neerslagkansen iets als gevolg van fronten die ons mogelijk weten te bereiken.

De komende dagen hoeven we dus nog geen serieuze neerslag te verwachten. Vanaf volgende week stijgen de kansen op wat (onweers)buien. Maar wie weet ‘poetsen’ de modellen deze kansen ook weer weg tegen de tijd dat het zou moeten gebeuren. Daarnaast wordt het komende week ook nog eens heet in Nederland met een grote kans op een officiële hittegolf. Zeker boven de droge gronden kan de ‘warmte potentie’ van de lucht optimaal benut worden. Er gaat immers geen energie verloren in het verdampen van water.

De droogte neemt historische waarden aan en de zomer van 2018 beweegt zich richting het recordjaar van 1976. De zomer van 2018 kunnen, en mogen, we ons over een aantal jaar zeler nog wel herinneren.

Join Alpenweerman community:
Alpenweerman.nl is volop groeiende en heeft steeds meer lezers voor de dagelijkse weerpraatjes voor zowel de Alpen als voor de Lage Landen. Verder verschijnen er met regelmaat ook andere zeer interessante artikelen. Bovendien zijn we eerder dit jaar uitgeroepen tot de snelste stijger en staan we op een hele mooie 6e plaats voor ‘meest effectieve en toonaangevende Nederlandse wintersportwebsite’s 2018′.

Mocht je interesse hebben om binnen het Alpenweerman platform te participeren of om ons team te komen versterken (Alpenweer, Benelux-weer, IT, marketing, bloggen, vloggen, sociale media) neem dan contact met ons op via info@alpenweerman.nl 

Wil je sponsor of partner worden van ‘The fastest rising star at the sky’, dan kan ook geheel vrijblijvend contact met ons worden opgenomen via het genoemde mailadres en vraag dan naar de mogelijkheden.

Wij kunnen de volgende diensten leveren:
Weerbericht op maat! Maak je niet druk om het weer, dat doen wij voor u!

• Trainingen voor bedrijven, scholen, verenigingen, sponsoren etc..
• Cursussen tbv weerkunde, meteo, weerstations etc..
• Kennissessies op locatie (ook in het buitenland)
• Seminars en Webinars
• NIEUW Excl. compleet verzorgde “Ski Safari ‘s” Wallis (Aletsch / Zermatt – Cervinia)
• Wereldwijde weathercard service
• Ook in de Alpenlanden kan het op locatie geregeld worden.

Wilt u meer informatie of wilt u weten wat wij voor uw kunnen betekenen?
Neem dan contact op met: info@alpenweerman.nl / remco@alpenweerman.nl

Meer weer en foto’s vind je op Facebook  en/of Twitter. Ook zijn we natuurlijk blij met steun in de vorm van LIKES en FOLLOWS. Foto’s zien we graag tegemoet op foto@alpenweerman.nl.

Alpenweerman is powered by Kachelmann Wetter en Meteo-Oberwallis