Droogte houdt oosten Australië in haar greep

De Benelux had in 2018 een ongewoon droge lente- en zomer, die zorgde voor veel problemen. Maar wat nu als je een droogte als die in de Benelux een heel jaar krijgt? En als die ook nog eens werd voorafgegaan door twee relatief droge jaren? Precies dat zien we nu in het (zuid)oosten van Australië. Daar is 2019, na de relatief droge jaren 2017 en 2018, hard op weg om een recorddroog jaar te worden…

Hoe extreem is deze droogte in 2019? En hoe is deze droogte te verklaren door het zeewater in de Indische Oceaan? En tot slot: wordt de droogte ook nog erger?

Droog, droger, droogst. Dat is een vrij goede omschrijving van het weerjaar 2019 in Australië. Toch was er vòòr 2019 nog niet zo veel aan de hand. In 2017 zagen we dat het in het zuidoosten van Australië wat droger was dan normaal. Maar in de rest van het land was 2017 wat regen betreft gemiddeld tot juist vrij nat. Toen kwam 2018, een vrij droog jaar. In dat jaar verergerde de situatie in het (zuid)oosten al wat meer. Maar niets wees er toen op dat het echt tot een grote droogte zou komen…

2019 gortdroog

Maar dan komt het jaar 2019. Dat jaar is hard op weg om het op een na droogste jaar ooit te worden voor Australië. Er viel in de periode januari tot en met november 34% minder regen dan normaal. En daardoor gaan grote delen van Australië in de richting van een droogte.

Dat is vooral het geval voor het (zuid)oosten van het land. Want daar is de situatie nog nijpender na de droge jaren 2017 en 2018. Daar verloopt 2019 op sommige plaatsen zelfs recorddroog (zie hieronder). Wat de ernst van de droogte in het oosten ook ‘mooi’ laat zien , is dat de jaren 2017-2019 daar samen genomen ook recorddroog verliepen. Het tekort aan regen ‘overtreft’ daar een grote droogte tussen 1900-1902; de zogenaamde Federation Drougt.

2019 was tot en met november een extreem droge maand in Australië. Delen van het midden en het oosten van Australië waren zelfs record-droog. Bron: Bureau of Meteorology. De droogte in het midden is minder ‘ingrijpend’ omdat dat een woestijn ligt, en daar is het normaal gesproken al heel droog.

Warmte verergert droogte

De extreme droogte in het oosten van Australië wordt niet alleen veroorzaakt door het tekort aan regen. Verdamping speelt daarbij ook een belangrijke rol. Dat hangt weer samen met de temperatuur. Grofweg kunnen we zeggen dat hoe warmer het is, hoe sneller water verdampt. Vooral de combinatie van warmte en droogte in de zomer kan bijvoorbeeld zorgen voor een snelle uitdroging van de bodem.

En ongewoon warm in Australië is het de laatste tijd zeker. Sterker nog, de warmte van de afgelopen jaren is minstens zo indrukwekkend als het tekort aan regen. Zo werd 2017 een van de 3 warmste jaren ooit. En 2018? Ook dat jaar kwam in de top 3 van dat rijtje. Tot slot maakt 2019 dat rijtje in stijl af, want ook dat jaar komt – hoe kan het ook anders – zeer waarschijnlijk in de top 3 van warmste jaren. Een duidelijk teken van klimaatverandering dus.

Ook in Australië wordt het steeds warmer door klimaatverandering. Bron: Bureau of Meteorology.

Bosbranden en steeds minder water op voorraad

De droogte in het oosten van Australië heeft letterlijk ‘verschroeiende’ gevolgen. Zo kampt de omgeving van Sydney met een groot aantal bosbranden. De rook van deze bosbranden zorgt ook voor veel overlast in de stad zelf. Zo is de lucht daar ‘oranje‘ geworden door de bosbranden.

Rook van de bosbranden langs de oostkust van Australië op 5 december. Bron: NASA Worldview.

Naast de bosbranden zorgt de droogte er ook voor dat waterreservoirs steeds minder water hebben. Deze waterreservoirs zijn belangrijk voor onder andere de drinkwatervoorziening en irrigatie van akkerlanden. Voorlopig zijn de tekorten nog niet nijpend, maar de droogte moet niet te lang aanhouden.

De daders? Indisch Oceaanwater…

Het is vaak moeilijk om een bepaalde oorzaak aan te wijzen voor een tekort aan regen. Maar voor de droogte in het oosten van Australië zijn de oorzaken vanaf juli 2019 wel te vinden. De grootste oorzaak ligt namelijk in afwijkingen van de temperatuur van het zeewater van de Indische Oceaan – de zogenaamde Indian Ocean Dipole (IOD). Dat is grof gezegd het ‘zusje’ van El Nino in de Indische Oceaan.

De IOD is een maat voor het verschil in zeewatertemperatuur tussen het westen van de Indische Oceaan (bij Afrika) en het oosten (bij Indonesië en Australië). Is het water relatief warmer bij Afrika dan bij Australië, dan is bij Afrika sprake van stijgende luchtbewegingen en meer regen dan normaal. Boven het relatief koude water bij Australië is dan juist sprake van dalende luchtbewegingen en droogte. Dat wordt ook wel een ‘positieve fase van de IOD’ genoemd.

Precies dat is sinds juli 2019 daar gaande. De ‘positieve IOD’ die we daar nu zien, is zelfs een van de sterkste ooit. Dat verklaart de ongewoon droge omstandigheden in Australië vanaf juli.

Warmer zeewater dan normaal bij Afrika en kouder zeewater dan normaal bij Indonesië gaat samen met drogere omstandigheden in Australië. Dit wordt samengevat als de positieve fase van de Indian Ocean Dipole. Bron: Bureau of Meteorology.

En de bovenkamer van de atmosfeer!

Om de tweede dader van de droogte te vinden moeten we niet de zee in, maar juist naar de hogere atmosfeer. Daar vond boven de Zuidpool namelijk een plotselinge stratosferische opwarming plaats in augustus-september(het begin van de lente daar). Daar kreeg de poolwervel boven de Zuidpool dus een grote klap te verduren. Deze klap was ook ongewoon sterk.

Een dergelijke krachtige opwarming gaat vaak samen met drogere omstandigheden in het oosten van Australië. Dat zien we dus ook terug de afgelopen maanden. Meer over de ongewone stratosferische opwarming en de gevolgen voor Australië lees je hier.

De puzzel niet helemaal opgelost

Niet alleen de periode vanaf juli was ongewoon droog. Ook de periode januari-juni verliep in Australië gemiddeld gezien droger dan normaal. Dit is niet direct te koppelen aan de IOD, omdat die in de periode januari-juni niet positief was. Ook was geen sprake van een opwarming in de bovenkamer. Daarmee blijft het dus ‘gissen’ naar de oorzaken van de droogte in die periode.

Droogte wordt erger

Met de Australische zomer op komst blijft het naar verwachting nog wel een tijdje droog in het oosten van Australië. Dit komt vooral door de positieve fase van de Indian Ocean Dipole (IOD), die nog steeds gaande is. Naar verwachting houdt deze nog een paar maanden aan. Dat zorgt dat in ieder geval tot en met maart waarschijnlijk voor drogere omstandigheden dan normaal.Daar zal de droogte dus ook waarschijnlijk erger worden.

Het westen kan volgens verwachting juist rekenen op een iets nattere periode. Daarmee kan de ‘lichte’ droogte daar weer ‘opgelost’ worden.

De maanden januari tot en met maart lijken droger te verlopen dan normaal in het oosten van Australië. Dat geldt niet voor het westen van het land. Bron: Bureau of Meteorology.

Naast de droogte wordt de zomer waarschijnlijk ook weer warmer dan normaal. Dat is slecht nieuws voor het risico op bosbranden, en de waterreservoirs daar voor de aankomende zomer op het zuidelijk halfrond.

Waarom vertrouwen op seizoensverwachtingen in Australië?

Na het stukje hierboven te hebben gelezen vraag je je misschien af waarom we vertrouwen op seizoensverwachtingen in Australië. In onze winterverwachting schreven we nog dat seizoensverwachtingen in Europa weinig meerwaarde hebben. Maar dat geldt dus niet voor Australië. Dit komt omdat het weer in Australië direct wordt beïnvloed door afwijkingen in zeewatertemperatuur, zoals de IOD in de Indische Oceaan. Dit soort afwijkingen zijn goed te verwachten tot enkele maanden vooruit. En daarom zijn seizoensverwachtingen voor Australië ook relatief betrouwbaar. Dat is dus in tegenstelling tot wat we in Europa zien.

Tot zo ver deze update over de droogte in Australië. We blijven het voor je in de gaten houden.