Alpen - Vanwaar plots zoveel (dodelijke) lawines?

Donderdag 2 maart: Belg komt om bij lawine in Italiaanse Alpen

Zondag 5 maart: Dode en dire gewonden bij lawine in Noord-Italië

Dinsdag 7 maart: Tignes opgeschrikt door lawine op blauwe piste

Woensdag 8 maart: Nederlander overleden bij nieuwe lawine

Woensdag 15 maart: 4 Zwitsers komen om bij lawine in Oostenrijk

Vrijdag 17 maart: Weer vier mensen dood door lawines in Oostenrijk en Italië

En zo zouden we nog verder kunnen teruggaan in de tijd. De balans deze winter is schrijnend. Elke dag ontstaan er momenteel lawines en verschillende treffen mensen. Meer dan 10 personen zijn al verloren gegaan en met de weerkaarten van de volgende dagen en sneeuwhistorie van deze winter kunnen er nog bijkomen.

Ondanks alle waarschuwen gaan skiërs vaak buiten de piste op locaties waar dit echt niet aangewezen is. Zo vergroot je uiteraard het gevaar voor eigen en anderen hun leven. Mijn raad: Blijf op de gemarkeerde pistes en volg de berichtgeving in het skigebied zeer goed op.

Dit artikel legt uit waarom er deze winter zoveel lawines ontstaan in de Alpen.

Bovenstaande tabel geeft de lawineschaal weer die gebruikt wordt in de bergen. Terwijl de intrinsieke kans op lawines het grootst is bij level 4 of 5 gebeuren de meest gevaarlijke lawines bij level 3. Op dit niveau gaan veel skiërs toch reeds hun kans buiten de piste terwijl de sneeuw nog steeds vrij onstabiel is.

Vanwaar plots al die lawines?

Eerst vooral is het belangrijk te weten dat exact voorspellen waar de lawines zullen ontstaan quasi onmogelijk is. De beste glacioloog/meteoroloog/geograaf kan enkel een indicatie geven over de “te verwachten kans” op een lawine. Dit gebeurt aan de hand van weerkaarten en hoogtekaarten maar vooral door te gaan kijken naar de sneeuw. De sneeuw(val)geschiedenis sinds het begin van de winter is enorm belangrijk voor de stabiliteit van het sneeuwpak.

Types lawine

In grote lijnen bestaan er twee types van lawines. De losse sneeuw lawine is simpelweg losse sneeuw die vanaf één punt begint te verzamelen en vervolgens hellingafwaarts losse sneeuw opneemt van het pak. Deze lawines hebben meestal de vorm van een omgekeerde V en zijn het minst gevaarlijk omdat het om losse sneeuw gaat. De lawines die nu de Alpen meermaals getroffen hebben zijn van het andere type.

Het tweede type van lawine is de plaat-lawine. Deze soort ontstaat wanneer een vaste laag sneeuw van een helling schuift. Dit type lawine brengt de meeste schade aan en zorgt voor de meeste slachtoffers.

Waar te verwachten

De meeste lawines komen voor op hellingen tussen 30 en 45°. Hellingen met een lagere hellingsgraad zijn minder bevorderlijk aangezien de zwaartekracht hier minder vat heeft op de sneeuw. Steilere hellingen zijn minder bevorderlijk omdat de sneeuw hier meestal niet hoog genoeg kan opstapelen en het gevaar zich dus niet opbouwt.

De trigger van lawines

Algemeen bestaan er twee manieren om een lawine te veroorzaken. De natuurlijke manier en de artificiële manier. In de natuur kunnen lawines veroorzaakt worden wanneer nieuwe sneeuw voor een overlading zorgt (te veel gewicht), een steen afbrokkeling een beginpunt markeert, sneeuw smelt of door een aardbeving met bijhorende trilling. De artificiële manier om lawines te veroorzaken is door drukontlasting door skiërs (daar later meer over) en explosieven om bewust lawines te veroorzaken.

Plaatlawine: De platen

De belangrijkste component van een plaat lawine is uiteraard de plaat die in zijn geheel in beweging wordt gezet. Deze platen worden vaak gevormd door wind die de sneeuw als het ware breekt in kleinere stukjes die bij het neerkomen goed aan elkaar kunnen hechten.

Plaatlawine: De zwakke laag

Meestal bevindt zich onder deze plaat(laag) een zwakke laag met slecht gebonden sneeuw die onder druk eenvoudig kan instorten. Dit is de meest voorkomende oorzaak van lawines: Instorting van een zwakke laag die de bovenliggende plaat in beweging zet. Een zwakke laag kan op verschillende manieren gevormd worden.

1. Als eerste is er de oppervlakkige zwakke laag die gevormd wordt wanneer vochtige warme lucht over een sneeuwoppervlak waait en neerslaat op de sneeuw door bevriezing. Pas vanaf deze laag bedekt wordt door een nieuwe laag sneeuw wordt het gevaarlijk.
2. De tweede is de gefacetteerde laag die gevormd wordt door sterke temperatuursgradiënten binnen de sneeuwlaag. Tijdens koud en droog weer is de temperatuur aan het sneeuwoppervlak lager dan dieper in de sneeuw (<10 cm). Deze gradiënt zorgt voor watertransport naar het oppervlak waardoor de sneeuwlaag breekt en verzwakt.
3. Anderzijds kan er ook wateroppervlak naar de onderste sneeuwlaag plaatsvinden waardoor de sneeuwlaag boven het aardoppervlak verzwakt.

Plaatlawine: Het glij-oppervlak

Elke harde/gladde laag kan een glij-oppervlak vormen voor een plaatlawine. Algemeen bestaan er drie verschillende glij-oppervlakken:

1. Een ijskorst vormt wanneer relatief warme regen bevriest wanneer het terecht komt op de koude sneeuw. Je kan dit een beetje vergelijken met ijzel.
2. Een regenkorst vormt wanneer regen neerval op sneeuw, indringt in de laag en uiteindelijk bevriest wanneer het terug kouder wordt. Dit zorgt voor een erg harde zeer stevige korst.
3. Een smelt-vries korst die vormt wanneer de oppervlakkige sneeuw smelt (door de zon bijvoorbeeld) en terug bevriest (’s nachts bij dalende temperaturen). Wanneer zonnig weer met zachte dagen en koude nachten een paar dagen aanhoudt kan deze korst erg dik worden. Deze korst komt vooral tot ontwikkeling in de lente wanneer de zon aan kracht wint en de nachten nog koud zijn. De problemen worden groot wanneer deze laag bedekt wordt door verse sneeuw.

De combinatie van deze drie componenten bepaalt de stabiliteit van het sneeuw-pak. Wanneer de sneeuw verschillende lagen bevat (zwak-stevig-zwak-hard) wordt het sneeuw-pak algemeen onstabieler en vergroot de kans op een lawine. Het is wel zo dat een onstabiel sneeuw-pak in de loop van de tijd kan ontwikkelen tot een stabiel sneeuw-pak wanneer de sneeuw meer aan elkaar zal hechten. Hiervoor is vooral tijd nodig.

Verse sneeuwval, altijd onstabiel?

Wanneer het sneeuwt verhoogt uiteraard de kans op een lawine aangezien het gewicht van de sneeuw toeneemt. De hoeveelheid sneeuw bepaalt echter niet altijd de onstabiliteit, wel de hechting.

1. Wanneer sneeuw valt op een relatief warm oppervlak zal deze beter kunnen hechten en in plaats van een nieuwe laag een uitbreiding van de oude laag vormen. Hoe minder lagen hoe beter de stabiliteit.
2. Wanneer het erg koud is wanneer sneeuw valt zal deze slecht aanhechten op de oude laag en vormen zich twee aparte lagen met een duidelijk scheidingsoppervlak. Dit is altijd nadelig en verhoog de instabiliteit.

Hoe de stabiliteit van een sneeuw-pak voorspellen/inschatten

Uit voorgaande uitleg is het duidelijk dat de stabiliteit van een sneeuw-pak bepaald wordt door de opeenvolging van weertypes doorheen het winterseizoen. Permanent evalueren van de huidige maar zeker de voorgaande weersomstandigheden is dan ook noodzakelijk om een goede inschatting te maken van de stabiliteit. In de Alpen valt de eerste echte sneeuw meestal in oktober/november waardoor monitoren van het weer en de sneeuw vanaf die periode zeer belangrijk is.

Uiteraard is het belangrijk om de stabiliteit van de sneeuwlaag in te schatten voor de volgende uren/dagen. Dit wordt gedaan met behulp van de weersverwachting. Aan de hand van talrijke parameters wordt nagegaan of het weer de stabiliteit verhoogt of verlaagt. Zonder in detail te gaan een overzicht:

Om de stabiliteit van de sneeuwlaag in te schatten maak je best een profiel tot aan het oppervlak. Aangezien dit niet vanzelfsprekend is contacteer je best lawinekundigen of kijk je naar de indicaties die overal in de skigebieden aangegeven staan. De aanwezigheid van een korst is simpel na te gaan door te na te gaan hoe hard je druk moet uitoefenen op de sneeuw om deze in te drukken.

Waarom zijn er dit jaar zoveel lawines?

De winter van 2016-2017 zal de boeken ingaan als een intens lawine-jaar in de Alpen. Er waren niet alleen veel lawines maar ook veel slachtoffers. En die relatie is niet altijd eenduidig. Zo zien we de laatste jaren een trend naar skiërs en snowboarders die meer en sneller off-piste gaan en in feite te weinig terreinkennis hebben. Het gevaar op een dodelijke lawine wordt daardoor sowieso groter.

De reden van de grote hoeveelheid lawines dit jaar is niet eenduidig. Het is wel zo dat het sneeuwdek in quasi alle alpengebieden onstabiel is en dat heeft verschillende oorzaken:

1. De eerste sneeuw die normaal in oktober/november valt kwam dit jaar zeer laat (december of zelfs januari). Daardoor vertrekt het pak al met een dunne basis.
2. Na de eerste sneeuwval die dan plots in grote hoeveelheden viel is het een lange tijd droog geweest in het midden van de winter. Het aanwezige sneeuwdek werd hierdoor niet verstevigd waardoor slechts een oud begin sneeuwdek aanwezig is boven het oppervlak.
3. Vanaf februari kregen de Alpen te maken met zeer sterk wisselende omstandigheden (sneeuw-regen-zacht-föhn-sneeuw-droog) waardoor de opstapelende sneeuwlaag echt bestaat uit verschillende lagen die slecht gehecht op elkaar liggen. Binnen het sneeuw pak zijn verschillende korsten en zwakke lagen aanwezig.

De rol van skiërs en snowboarders

Skiërs en snowboarder die off piste gaan verhogen de belasting op de sneeuwlaag. Als deze uit zichzelf al onstabiel is kan deze instorten en kan de sneeuw het gewicht van de sneeuw niet meer dragen. Een lawine ontstaat dan wanneer de wintersporter in de sneeuw snijdt en daarbij een plaat losmaakt. Net na verse sneeuwval gaan talrijke skiërs off piste en is het gevaar dus het grootst.

Wat mogen we deze winter nog verwachten?

Aangezien een van de oorzaken de zwakke basislaag van de sneeuw is blijft het gevaar op lawines tot en met het einde van het winterseizoen groot. De voorbije dagen was het opnieuw zeer zacht in de Alpen waardoor het lawine gevaar op lagere hoogte is afgenomen (amper nachtvorst) maar boven 2000 meter hoog is gebleven. Komende dagen zorgen verschillende neerslagzones voor sneeuw en ook regen met sterk wisselende omstandigheden. Het lawineniveau zal hierdoor opnieuw de hoogte ingaan.

Iedereen die nog naar de bergen trekt: Wees voorzichtig!

Meer info via:

http://lawinenwarndienst.blogspot.be/    https://www.alpenweerman.nl/lawine-gevaar-alpen-lawines-tirol-trieste-bilans/

Lawinegevaar 

Door de sterk wisselende condities en verse sneeuwval blijft het lawine gevaar in de Alpen lokaal boven de 2200 meter precair. Algemeen geldt een code geel (2) tot oranje (3)  Helaas worden de gevaren die dit in de bergen en sneeuw met zich meebrengt telkens weer onderschat of genegeerd. Ook gisteren was het weer raak, ditmaal voor de derde keer in in het Oostenrijkse Tirol ( Rendl in St. Anton am Arlberg). Een lawine sleurde 3 personen mee en voor 2 personen kwam alle hulp te laat.

Meer info over de lawines in Oostenrijk zie ook onze bijdrage van 16 maart  – HIER –

Blijf wanneer je niet bekend met de lokale omstandigheden en gebied dus vooral op de gemarkeerde pistes. Juist tijdens code Oranje (3) gebeuren de meeste dodelijke ongevallen met lawine’s!!

Webcams- meer beelden uit de Alpen en Oberwallis zie – Meteo-Oberwallis – en onze link – Alpenwebcams

Voor reis -verkeer- informatie van en naar de Alpen zie onze pagina op de site – HIER –

Join Alpenweerman community:

De meteorologische winter is voorbij, maar niet getreurd. Ook in de meteorologische lente gaan we gewoon verder met elke dag een weerbericht voor zowel de Alpen als natuurlijk voor de Lage Landen en andere updates. Blijf dan ook de ontwikkelingen volgen.  JOIN US, wordt sponsor of partner van Alpenweerman.nl en neem geheel vrijblijvend contact met ons op via info@alpenweerman.nl.

JOIN US, wordt sponsor of partner van Alpenweerman.nl.  Neem geheel vrijblijvend contact met ons op via info@alpenweerman.nl.

Zie ook onze nieuwe Alpenweerman PROMO  (via YouTube)

                                                                                                                                       Winter or summer  –  be prepared –