Alpen Benelux - Winterse ontwikkelingen / koud kwakkelen. Witte kerst Alpen?

Winter comeback Alpen / Middelgebergtes

Het weer van deze dagen verdient niet het predicaat “winter” en ook de komende dagen wordt het geduld van de winter freaks nogmaals flink op de proef gesteld. Toch wordt het met het steeds korter worden van de verwachtingstermijn steeds zekerder dat we aan de vooravond staan van een winterse weerfase. Ik zeg met nadruk “winterse” omdat de verwachte setting voor de lagere gelegen gebieden nog geen echt winter (vries) weer zal gaan opleveren. Daarvoor liggen de sturende drukgebieden simpelweg op de verkeerde plaats.

Voorlopig nog anti winters

De komende dagen neemt de westelijke hoogtestroming in kracht toe en we krijgen geleidelijk te maken met de invloed van Atlantische depressies en hun storingen. In eerste instantie wordt er dan vooral op hoogte achter een koufront tijdelijk ook even wat koudere lucht aangevoerd.

Vanaf maandag volgt dan het warmtefront met neerslag en vooral ook steeds zachtere lucht in zijn bagage. De Alpen krijgen vooral van dinsdag te maken met deze zeer zachte lucht, neerslag zal hier vnl aan de noordkant vallen.

Aan de warme kant van de polaire jet die via zuid Engeland tot over de Benelux gaat koersen gaat er dan vooral in een strook vanaf België, noord Frankrijk en midden Duitsland het nodige aan neerslag vallen. Nederland als ook de Alpen ontlopen daarbij de meeste neerslag.

Ondersteund door een inkomende warme hoogterug kan het kwik met de zeer zachte subtropische luchtmassa’s in de lagere delen van de Alpennoordkant oplopen tot 10 a 15 graden en lokaal mogelijk nog wat hoger. Met de advectie van de warme lucht en de warmte op grotere hoogte (subtropen hoogterug) stijgt de sneeuwvalgrens in de Alpen begin volgende week van 1800 naar 2100 tot 2300 meter en lokaal zelfs tot 2500 meter!

Absurd hoog natuurlijk voor deze tijd van het jaar. Laten we dus hopen dat de zuidelijke hogedruk de neerslag in de Alpen zal frustreren. De combinatie van vochtige warme lucht (regen) en wind zal de sneeuw tot op grotere hoogte dan behoorlijk gaan “aanvreten” en het smelt en regenwater zou dan voor problemen kunnen gaan zorgen.

Onzekerheid timing polaire front

Ook vanmorgen is nog steeds niet duidelijk hoe het weerbeeld vanaf woensdag – donderdag precies zal gaan evolueren. De depressie(s) die de overgang naar een veel kouder winters weertype moeten gaan inluiden trekken nu de Atlantische Oceaan over en gaan rond het midden van de week het weerbeeld op de kop zetten. Het zag er steeds naar uit dat het polaire front woensdag via de Benelux naar het zuiden gaat bewegen en in de nacht van woensdag op donderdag de Alpen zal bereiken.

De laatste model uitdraai van bijvoorbeeld het ECMWF laat echter wat verandering in met name de timing zien. Dit heeft tot gevolg dat het een uur of 12 tot 24 vertraging gaat opleveren. In dit geval verblijven de Alpen ook de donderdag nog in de veel zachtere luchtmassa’s.

Uitstel maar geen afstel

Laten we het er vandaag maar even op houden dat we vanaf donderdag evolueren naar een veel kouder guur winters weertype. In de Alpen gaat het kwik 15 tot 20 graden onderuit en er gaat periodiek sneeuw vallen. Hier zal het dan ook compleet winter gaan worden. Hoe de verdeling en totalen zullen gaan uitpakken is nog onduidelijk.

Sneeuw Alpen / Winterse buien Benelux

Ook de Benelux mag zich gaan opmaken voor een guur weertype waarbij de kans op winterse buien sterk gaat toenemen. Of het tot een (tijdelijk) sneeuwdekje zal gaan komen is nog ongewis. De beste kans daarop hebben, dat geldt met name voor de wat lagere termijn de oostelijke en zuidoostelijke regionen als ook de hogere delen van Limburg.

Sneeuw gaat er waarschijnlijk al vanaf kerst in de hogere delen van de Ardennen vallen als ook in de Duitse Middelgebergtes. Mogelijk dat tijdens eventuele zwaardere winterse buien de koudere lucht in de hogere atmosfeer naar beneden wordt getrokken en ook elders wat (natte) sneeuw kan vallen

Meer over de ontwikkelingen en details morgen in een apart Lage Landen Update door onze weerman Arjan Ehlert

Meer kou in aanmars

In het verdere vervolg vanaf vrijdag zien we de stroming wat meer naar het noorden tot noordoosten draaien en volgt wat drogere maar nog steeds koude lucht. In het weekend komt vanuit het we een markante koude vortex (depressie) vanaf het zeegebied ten zuidoosten van Groenland naar het zuidoosten afzakken.

In het voorveld daarvan zal met een naar west draaiende hoogtestroming de toevoer van de koude maritiem polaire lucht wat aflaten en kan het kwik weer wat winst gaan pakken. Het zal echter slechts van tijdelijk aard zijn. Vanaf begin volgende week wordt de koude vortex boven de zuidelijke Noordzee of zelfs Benelux berekend en kan de kouder lucht (vooral op grotere hoogte) van het noordwesten uit weer terrein gaan winnen.

Een alliantie van het Atlantische hoog met het Groenland hoog of zelfs het poolhoog zouden daarna het winterse plaatje voor grote delen van Europa compleet moeten gaan maken. In het best case scenario krijgen we dan met continentale van origine arctische (diep)vrieslucht te maken.

Nog steeds een hoop mits en maars en de komende dagen zullen hopelijk meer winterse duidelijkheid gaan geven. Hieronder nog de laatste GFS ensembles (GFS0) voor de Alpen prikpunt Tirol.

Sudden Stratospheric Warming in de maak?!

Interessant in dit geheel zijn ook de ontwikkelingen in de bovenkamer van de atmosfeer en boven de pool. Er zijn steeds meer signalen dat door de sterke hogedrukgebieden de Rossby golven veel warme lucht vanuit zuidelijke breedtegraden tot in de hogere atmosfeer gaan transporteren en vervolgens breken en de Polar Vortex zullen gaan  verstoren (opwarmen).

Forecast #SPV Sterke rapide afname zonaalgemiddelde wind op 10 hPa, 60N (pool). Op 65N zelfs al negatief dus een ommekeer in een oostelijke fase. Note;Voor een major #SSW moet de wind op 10hPa 60N onder 0 gaan. pic.twitter.com/CG81CGqyDR

— Alpenweerman (@Alpenweerman) December 19, 2020

Brekende Rossby golven komen vrijwel iedere winter regelmatig voor, meestal echter in de tweede fase van de winter. Dit gebeurt dan doorgaans hoog in de stratosfeer vanaf 10 hPa (rond 30 km) en hoger en vaak boven Siberië. De poolwervel warmt dan in de flanken op en wordt wat uit het lood geduwd maar blijft (nog) wel intact.

Soms zijn het grote golven die breken en de lucht kilometers naar beneden duwt (convergentie ->  gebroken golf beweegt poolwaarts -> druk luchtmassa’s naar beneden,  gevolg subsidentie en opwarming) . Bij elke kilometer daling warmt de lucht 10 graden op en zo kan de lucht in één dag meer dan 50 graden in temperatuur stijgen. Daarna spreidt de warme laag zich uit tegen de stroom in en in de richting van de pool.

Dit proces kan een verdere kettingreactie naar beneden toe veroorzaken met als uiteindelijk resultaat de breakdown van de “koude vortex”. In enkele dagen tijd kan het kwik er zoals gezegd met wel 40° tot 50 stijgen. Men spreekt dan van een zgn. Sudden Stratospheric Warming (SSW) waarbij we veelal twee mogelijkheden zien:

1 de poolwervel gaat aan de wandel (displacement) en verlaat het centrale poolgebied, dit gebeurt met name bij een zgn  (wave-1 opwarming / 1 trog – 1 rug) of

2. de vortex  breekt in twee stukken breekt (wave-2 opwarming / 2 ruggen – 2 troggen) met bijvoorbeeld het ontstaan van een afgesplitste dipool waarbij de twee resulterende “vortexen” zich afzonderlijk gaan bewegen.

De SPV is “gevoelig” voor blokkerende troposferische hogedrukgebieden (TBH) ten opzichte van de Rossbygolven (planetaire golven) en diens geografische “fase”. Zo is aangetoond dat TBH boven noord Amerika, de noord Atlantische Oceaan, Europa en het westen van Rusland en met name Siberië voor een betere voortplanting van de golf in hoogte zorgen met als gevolg een opwarming van de SPV tot gevolg. Tevens is ook aangetoond dat prominente hoogtetrog over de westelijke Stille Oceaan en het Verre Oosten de neiging hebben om de opwaartse voortplanting te onderdrukken en daardoor juist voor een afkoeling zorgen.

Verdere golfbreking en opwarming

Onder in de warme laag met geringere westelijke stroming, gaan ook het lagere gedeelte van de golf en andere golven breken. Ook deze golven spreiden zich stroomopwaarts en poolwaarts uit waarmee ze de oude warme laag van onderen aanvullen. Op deze nieuwe laag breken weer andere golven die op lagere niveaus warme lagen uitsmeren enzovoort. Op deze wijze kan de opwarming zich door de gehele poolwervel en tot in de lagere stratosfeer uitbreiden met als gevolg de complete breakdown / collaps.

SSW / Easterlies

De term SSW verwijst dus naar wat we waarnemen en wel een snelle opwarming in de stratosfeer. Overigens kunnen de golven kunnen golven elkaar ook afzwakken in plaats van versterken, het moge duidelijk zijn dat dit geen impact zal hebben op het afzwakken van de SPV!

Mocht dit gaan lukken dan zullen de krachtige zonale winden het veld moeten ruimen voor een oostelijk regime. We spreken in dit geval van een ommekeer van de gemiddelde zonale stroming “reversal” en “easterlies”. Het gevolg zou een complete breakdown van de Polar Vortex zijn.

Teleconnecties

Het gedrag van de SPV wordt gemonitord door o.a. satellietgegevens, sonderingen als ook modeldata en deze zijn online terug te vinden op diverse websites. In principe kunnen we dus de ontwikkelingen in de (S)PV vervolgen op 10, 20 of 30 hPa. Wanneer de SPV verval begint te vertonen (te zien aan de kerntemperatuur, de vorm of de sterkte van de vortex en de jetstream) dan kan dit in de nabije toekomst zijn uitwerking hebben op de het algemene weerpatroon.

Tussen het inzetten van een SSW en de interactie in de lager stragtsofeer ( toposfeer) en de polaire jet zit een 10 à 14 dagen tijd. Vandaar dus ook het enigszins ‘voorspellende’ karakter van wat er hoog in de stratosfeer gebeurt. Last but nog least moeten vervolgens de puzzel stukjes voor onze contreien nog wel even goed vallen (exacte positie van de sturende drukgebieden, verloop jetstream) Gaat dit gebeuren dan zullen we in de loop van verder winter gaan evolueren naar markant kouder WINTERweer! (sterk negatieve fase AO en NAO)

Tip

Meer over deze complexe materie is ook te vinden in onze eerder blogs desbetreffend. Voor de geïnteresseerden lees dan met name ook de blogs van onze weerman Lars van Galen die aan de Cornell University in Ithaca (VS) zich bezig heeft gehouden met  “research about Sudden Stratospheric Warmings and their coupling to the tropospher”.

Tot zover, eventueel wordt deze blog nog aangepast adhv de ontwikkelen. Verdere updates aan of aanmerkingen gaarne onder dit bericht in de reacties

Met dank aan Protest, kledingsponsor Alpenweerman.

Innsbruck Tourismus – Partner Alpenweerman 2020-2021