Sneeuw in de bergen, meer dan een witte massa

De winter is in volle gang waarbij er de laatste dagen weer sneeuw is gevallen. Maar sneeuw is meer dan alleen maar een witte massa. Nadat de ijskristallen in de lucht een sneeuwvlok gevormd hebben kan er veel gebeuren met de sneeuw op de grond. We nemen een greep uit een aantal processen en eigenschappen die de sneeuw kan hebben.

Sneeuwval

Als er dan sneeuw in aankomst is in de bergen, is het altijd de vraag: waar ligt de sneeuwvalgrens? Deze ligt niet altijd op de hoogte van de vorstgrens. Daarnaast kan door afkoeling tijdens intensieve neerslag deze zomaar vele tientallen meters lager uitkomen! Deze afkoeling kan gebeuren als koelere lucht ‘van boven’ meegenomen wordt door de neerslag. Of als de sneeuw smelt in de lucht. Dit smelten kost energie en die energie komt uit te atmosfeer. De atmosfeer koelt dan weer af waardoor de sneeuwvalgrens ook weer daalt.

Geregeld maakt Johann prachtige beelden vanuit Rosswald als de winter daar weer op volle toeren is:

Als het dan sneeuwt dan zijn er naast de welbekende ‘droge’ poeder en natte sneeuw ook andere vormen mogelijk. Een daarvan is korrelsneeuw wat uit broze lichte korrels bestaat. Korrelsneeuw ontstaat als hele kleine waterdruppels mengen met sneeuwvlokken. Een andere vorm van sneeuw is Poolsneeuw. Dit is sneeuw dat bestaat uit zeer kleine ijskristallen in hele koude lucht. Het bijzondere van deze sneeuw is dat deze ook onder een heldere hemel kan ontstaan. Als de lucht namelijk zo koud is dat het vocht in de lucht bevriest en kleine ijskristallen in de lucht laat zweven en soms lijken te vallen.

Invloed van het weer op sneeuw

Als de sneeuw dan eenmaal is gevallen zorgen processen van onder en boven het sneeuwdek voor een verandering van de sneeuw. Een van de eerste processen is het ombouwen van de structuur van de sneeuwkristallen. De puntige vormen worden langzaam vervormd naar een steeds rondere structuur. Dit heeft deels de de eigen druk van het sneeuwdek te maken, maar ook door warmte van bijvoorbeeld de zon. Deze sneeuw wordt na een paar dagen “Altschnee” genoemd.

Daarnaast kan waterdamp vervoerd worden binnen in het sneeuwdek. Er kunnen namelijk grote temperatuurverschillen op korte afstand voorkomen in een sneeuwdek. Deze temperatuurverschillen ontstaan doordat bijvoorbeeld de bodem nog relatief warm is (zoals in de herfst) en er koude sneeuw op valt. Deze verschillen kunnen wel 20°C per meter zijn! Door deze verschillen wordt er waterdamp vervoerd van de warme naar de koude laag waar deze weer kan bevriezen. In het warme deel is de sneeuw juist heel zwak geworden omdat er massa verdwenen is en de sneeuw van vorm is veranderd: “bekerkristallen”.

Dit proces kan ook bij de bodem plaatsvinden bij de sneeuw die in de herfst valt en blijft liggen. De stevige “Altschnee” wordt dan omgezet in bijvoorbeeld “Schwimschnee”. Deze plekken zorgen later in het seizoen vaak voor lawinegevaar. Daarnaast zijn er nog vele andere processen die de sneeuw veranderen waaronder natuurlijk het smelten….

Op dat smelten heeft het weer natuurlijk ook een grote invloed. En het hoeft niet eens zo te zijn dat sneeuw heel snel smelt bij temperaturen boven het vriespunt. Hierbij is de dauwpunt temperatuur belangrijk. Dit is de temperatuur tot wanneer de lucht waterdamp vast kan houden. Als de dauwpunt temperatuur heel laag ligt en de gewone temperatuur boven het vriespunt. Dan zal de sneeuw eerder verdampen dan smelten. Doordat er hierdoor geen vloeibaar water door de sneeuw stroomt smelt de rest van de sneeuw ook een stuk minder. Bovendien wordt deze een stuk minder papperig waardoor skipistes nog redelijk goed blijven onder deze condities.

Lawines en sneeuw

De bergen en sneeuw gaan bijna hand in hand met lawines. Zo is de combinatie van losse zwakke sneeuwlagen met stevige sneeuwlagen een slechte. De eerder beschreven “Schwimmschnee” is een mooi voorbeeld van losse zwakke sneeuw. Een ander voorbeeld van een zwakke laag is rijp dat op een stevig sneeuwdek groeit of korrelsneeuw. Als hier dan vervolgens een nieuwe stevige laag sneeuw op ontstaat kan de losse zwakke laag deze bij genoeg belasting niet meer houden.

Een voorbeeld van een stevige laag is bijvoorbeeld sneeuw vervoerd en afgezet door wind: stuifsneeuw. Een andere optie is het afbouwen van de kristalvorm van verse sneeuw naar rondere vormen, hierdoor ontstaan stevige sneeuwlagen die soms slecht aan elkaar kunnen binden.

Maar er zijn nog een aantal andere manieren waarop lawines ontstaan zoals door regenwater wat in een sneeuwdek trekt. Uiteindelijk hangt het er vanaf hoe dik de sneeuw is en hoe diep de zwakke lagen zich bijvoorbeeld bevinden hoe gevaarlijk het sneeuwdek precies is. Dit blijft, ook voor de experts, soms lastig in te schatten omdat lokale factoren een grote invloed hebben.

Kunstsneeuw

Tot slot is er dan nog een bijzondere variant: de kunstsneeuw. Gemaakt door sneeuwkanonnen die er in vele soorten en maten te vinden zijn. Voorbeelden zijn de lans of het ventilatorkanon. Dankzij deze apparaten groeit de sneeuwzekerheid van een gebied zoals bijvoorbeeld het Sauerland, maar kost het ook behoorlijk wat energie en water.

Het principe van deze techniek is dat water onder hoge druk uit de lans of het kanon komt, vervolgens uitzet in de lucht en daardoor afkoelt. Dit afkoelen komt bovenop de invloed van de luchttemperatuur. Bij dit afkoelen ontstaan er ijskristallen die dan als sneeuw op de grond vallen. Over het algemeen zijn situaties met een relatief lage luchtvochtigheid, temperatuur en wind het beste om de sneeuw te maken. Het maken van deze sneeuw is dan ook een hele kunst en wetenschap op zich, waarin het weer dus ook een belangrijke invloed uitoefent.

Alpenweerman heeft vorig jaar een uitgebreid item gemaakt over het maken van Kunstsneeuw of ’technische sneeuw’:

Als sneeuw dus eenmaal ligt dan zijn er vele vormen mogelijk waarvan er nu nog maar een aantal genoemd zijn. Sneeuw kan hard of zacht worden en natuurlijk smelten. De eigenschappen veranderen en daarmee ook risico’s  op bijvoorbeeld lawines. Het weer speelt tot slot een van de belangrijkste invloeden hierin.

Hoeveel sneeuw er deze winter gaat nog gaat vallen en of de ‘Schwimmschnee’ nog voor problemen gaat zorgen? De tijd gaat het ons leren. Wil je in de tussentijd weten hoeveel sneeuw er in de alpen gaat vallen? Check dan onze nieuwe weerkaarten door -HIER- of op onderstaande afbeelding te klikken: